ROMANI I DASHURISË

Gazmend Krasniqi

(pjesa e dytë)

SHËN AGUSTINI I ANALTËS

*

            Rrëfim i njeriut të audios:

            As unë nuk e di se nga e di këtë, sepse nuk mund të ma ketë treguar me kaq shumë detaje.

Por di se, meqë nuk mori përgjigje për letrën e fundit, djali i burgut u nis vetë për në Analtë. Vetëm kur shkoi të vizitonte varrezat dhe nuk gjeti as atje shenja të së ëmës, apo të nipit, u bind se shtëpia rrëmujë nuk qe e lënë pas dore, siç pat menduar, por qe krejt e braktisur nga njerëzit.

            Meqë artistët janë njerëz që e kthejnë vetminë në favorin e tyre, ai nuk bëri përjashtim: zgjodhi gurët më të përshtatshëm dhe filloi punën që dinte të bënte më mirë. Asaj pune i dha fund vrasja, apo vetëvrasja, sepse kur i nipi (i shtyrë nga parandjenjat e së shoqes) u kthye në shtëpi, pa se skulptorit të shtrirë në mes të dhomës, i qe ngulur thellë në gjoks, si shpatë, një daltë e madhe, gjë që e vinte në dyshim mundësinë e së parës.

            Nuk dihet nëse qe i prekur nga kjo histori, apo i nxitur nga dijet e shkruara andej-këndej nëpër oborr apo në shtëpi brenda, kur nipi u pushtua prej idesë së papritur që, duke i thirrur kujtesës, të rishkruante letrat e xhaxhait. Vetëm pasi shkroi tri-katër të parat, i mbushur plot me rëndësinë e punës që po bënte, u kthye nga e shoqja dhe i tha gjithë triumf: Burrat e shtëpisë sonë kanë qenë gjysmakë, ndërsa unë jam drejt rrugës së përkryerjes.

            Edhe pa e marrë vesh nëse tregoi entuziazëm e shoqja, kur ai foli për përkryerjen, iu dha idesë së vet me fuqinë e njeriut që duket se po i ndriçohet mendja nga diçka e panatyrshme, sepse shumë gjëra të pa kuptuara më parë, tashti i shtjellonte shumë lehtësisht. Në të vërtetë, shumë shpesh diçka kërkonte t’ia ngrinte kokën prej letrave, por ai nuk i bindej, kaq ethshëm punonte. Sidoqoftë, asgjë nuk mundi ta shpëtonte nga rrëmuja që shkaktonin të vdekurit, duke ia behur lirisht nga katër anët e dhomës, veçse, pas një fjale të vetme apo shikimi thuajse të pakapshëm, thellohej edhe më tepër në punën e nisur, me bindjen e rrënjosur se shumë shpejt do të kishte forcë mbi ta, megjithëse qenë një rrymë e fortë, e cila përpiqej ta flakte në shkretëtirën e çmagjepsjes dhe harresës.

            E shoqja s’do ta harronte kurrë atë mëngjes kur ai, ndërsa u hidhte një sy gjërave të shkruara, u hodh përpjetë, duke thirrur me zë të tronditur, gati të huaj: O Zot, sa thellë qenkam zhytur!

            Shkaku i habisë qe se kishte shkruar sanskritisht, një gjuhë të cilën as që dinte se e zotëronte. Habia u bë e dyfishtë kur pa ngjashmërinë e madhe të asaj gjuhe të vdekur me shqipen. Kishte mbajtur shënim të gjitha fjalët që përkonin dhe ia rreshtoi gjithë atë lumë fjalësh të shoqes, e cila e dëgjonte vetëm e vetëm se s’kishte çfarë të bënte tjetër në atë çast, por nuk gjente ndonjë arsye për t’u mërzitur. Ata thoshin durah, shprehej ai, pa e vrarë mendjen se çfarë donte të thoshte kjo për të shoqen, ne themi dera. Ata thoshin gau, ne themi kau. Ata thoshin vis, ne themi vis. Ata thoshin sunuh, ne themi çun. Ky zbulim doli rrënues për shëndetin që i binte përditë. Vetëm një gjë kam frikë, përsëriti për të disatën herë, mos jam i parakohshëm dhe është caktuar për dikë tjetër përkryerja. Po pirgu i letrave të shkruara rritej vazhdimisht, sepse edhe më shumë se frika, vepronte ankthi për të përvetësuar të vërtetën. Qe fjala për çaste të vërteta tërbimi, sepse vala e pasionit shpërtheu aq fort, sa filloi t’ia zbehte lëkurën dhe nëpër damarët e tij me gjak që hollohej, filloi të dukej ecja shumëvjeçare e gjakut të fisit, me një zhurmë të lehtë prej murmurimash të ethshme shëndeti a hidhërimi, një lloj helmi mjaft i ëmbël.

            Shiko, do t’i thoshte shpesh së shoqes, gjyshi bëhej dikushi kur ishte i verbër, xhaxhai i madh u nis në rrugën që të çon e s’të kthen, xhaxhai i dytë e kaloi pjesën më të mirë të jetës në burg, im atë me binjakun e tij vetëm po të shkriheshin bashkë mund të bënin një njeri të plotë, kështu që, siç të kam thënë, të gjithë qenë gjysmakë. S’ka më dyshime: vetëm unë po e arrij përkryerjen. 

            Hante në të rrallë, sepse nuk donte të shkëputej për asnjë çast nga zbërthimi i zhurmave gjithnjë e më të forta të gjakut, sikur gjithë jeta i qe dhënë vetëm për ato zbulime, pa të cilat nuk i gjente paqe shpirti i shqetësuar, i ngarkuar me kujtesë, ëndrra, vështrime të terratisura që nuk qenë bërë ende të tijat. Përherë e më fort kërkonte të dinte se çfarë ka pas një imazhi, pas një pasqyrimi, pas një shkëndije, dhe ky stërmundim ia lodhte zemrën, ia gërryente barkun, ndërsa vazhdonte kërcitja e hapave që i oshtinin thellë e më thellë në trup. Kështu mbërriti edhe ajo pasdite kur, i pushtuar nga ekstaza, tek ngrinte sytë, pothuajse pa ngjyrë prej lodhjes nga shkrimi e leximi, do të shprehej: Do të doja vetëm që të vononte sa më shumë kthimi i nënës.

            E ëma, e qetë, veçse pak e lodhur, sepse po kthehej nga varrezat, ku kishte zbuluar varrin e atij që ia pat helmuar jetën gjithë ato vjet, nuk dha sqarime të hollësishme, e sigurt se vetëm thelbi kishte rëndësi për të birin. Erdha të të them se tashti mund të jetosh ku të duash, shpjegoi shpejt e shpejt.

            Këto fjalë s’do të ndryshonin gjë tek ai, sepse s’provoi asnjë lloj ndjenje të veçantë, veçse buzëqeshi lehtë, me një hovje të lehtë dëlirësie. Është kaq e tepërt, do t’ia kthente, me një zë të rraskapitur. Mua më duhet të shtrihem pak: me gjithë ndonjë dyshim të vogël që kam, mendoj se e arrita… përkryerjen. Nuk besoj që Buda të ketë arritur diçka më shumë se unë.

            Pas pak, symbyllur, deshi të pyeste për datën, por menjëherë kafshoi buzën me një nënqeshje të lehtë: u kujtua se ajo shtëpi nuk kishte kalendar dhe se e gjithë jeta, gjithë çfarë kish parë e dëgjuar, kishte qenë nata e një mijëvjeçari, nga i cili nuk do të hidhej dot në tjetrin, sepse e ndjente qartë gurgullimën e lotëve në zemrat e dy grave, që po e përjetonin me dhimbje vdekjen e mashkullit të fundit të shtëpisë dhe shuarjen e vazhdimësisë së emrit të atij fisi të ngujuar aq gjatë ndër male.

            Për dy gratë vdekja bëri të kundërtën e asaj që u bëri jeta: i lidhi marrëveshje pas marrëveshjeje, diçka që filloi pas këtyre fjalëve të më të vjetrës:

            Edhe unë them se nuk është e lehtë të shpërndahet ky hidhërim, tashti që të gjithë po dridhen nga Fundi i Botës. Fiset gjithmonë janë shuar nga ndonjë sëmundje, kur prenë mikun në besë, ose gjëra të tjera të këtij lloji, prandaj askush s’do ta kapërdijë rastin e këtij fisi që u mbyll sot: miqtë, nëse ka, do të hidhërohen në mënyrë të pangushëllueshme, kurse armiqtë, që janë pafund, do të tërbohen. Duket sikur e ka zënë një gjumë i gjatë. E fshehta është e shenjtë, por edhe pakëz qesharake.

            Që dikush i ndiqte lëvizjet e tyre, e vunë re vetëm atë ditë kur tymi, që dilte nga dritaret e shtëpisë së tyre, u pasua nga një zjarr i cili sulmonte qiellin me fuqinë e një zjarrvënieje të menduar shumë hollë.

            Më duhet t’ju zhgënjej: ndoshta është ky fillimi i historisë.

            S’kishte kaluar as një javë nga zjarri që bëri të pabanueshme gjysmën e shtëpisë, kur u tund qemeri i saj kryesor nga forca e një burri, i cili, befas, zuri, pothuajse cep më cep, dritën e kuadratit të derës. Secila prej grave pati përshtypjen se pa të shoqin tek njeriu që hyri brenda, por, ai, një djalosh mjaft i ri në moshë, ua zhduku menjëherë këtë ndjesi, sepse me pamjen e vet të hutuar tregonte se e shihte për herë të parë shtëpinë. Madje, këtë edhe e përforcoi, kur tha se ajo nuk mund të kishte qenë gjithmonë ashtu siç po e shikonte ai. Më e vjetra, megjithëse nuk lëvizi nga vendi, po e shikonte në kokërr të syrit, derisa më në fund, fare ftohtë, si për ta larguar një çast e më parë, i tha se duhej të kishte ngatërruar shtëpinë. Djali, që dukej disi i pështjelluar në mendimet e veta, ose, të paktën, i ngarkuar prej emocionesh të pashfaqura, nuk u mërzit nga mënyra e pritjes dhe qe shumë i kthjellët kur ia ktheu: Aspak. Pas pak, pasi pa një copë herë mirë e mirë përreth, do të shtonte me një ton tashmë më familjar, ku kapej emocioni: Nuk mund ta ngatërroj, sepse… është shtëpia e tim et… Gaboi im vëlla binjak që iku në drejtim të pa ditur. Kështu më duhet të mbaj i vetëm përgjegjësinë e të dyve.

*

            Rrëfim i njeriut të audios:

            Ishte ai, i ardhshmi Shën Agustin i Shkodrës (Analtës), por që në këtë kohë nuk mund t’ia profetizonte kush se çfarë e priste, i cili shpjegoi, shkurt e thjesht, që nuk e njohu kurrë të atin, por nëna e tij i thoshte gjithmonë se ai burrë i kishte rënë nga qielli. Si për ta zbutur pak situatën, do ta mbyllte, duke buzëqeshur lehtë: Duket si bashkimi i Zotit me Marien, apo jo?! Gratë, që nuk buzëqeshën, vetëm atëherë u kujtuan se përse u qe dukur në fillim si njëri nga burrat e tyre: ky djalë qenkësh i një race me ta. Ato filluan t’u thërrasin hamendjeve për të gjetur se i kujt qe, duke u ndalur më shumë tek binjaku i qiellit, ndërsa ai as që deshi t’ia dinte për fjalët e tyre, sepse hodhi bohçen e rraqeve të veta përdhe dhe po maste me shikim, cep më cep, shtëpinë. Duhet vënë dorë, tha me atë thjeshtësinë e tij të zakonshme, prej njeriu pa komplekse, që atyre dyjave ua ngrinte leshrat përpjetë. Mbase duhet menduar se që në këtë kohë i dukej vetja njëfarë Jezui.

            Sidoqoftë, nuk qe vetëm djalë i fortë e punëtor, sepse për herë të parë pas pesëdhjetë vjetësh, një pinjoll i asaj shtëpie, tashmë i zhveshur nga e shkuara, vendosi marrëdhënie të shkëlqyera me fshatin: nuk mbeti kush pa i dhënë ndihmë, ndaj vetëm pas dhjetë ditësh, shtëpia mori pamjen e vet të parë. Qe aq mirënjohës dhe i dashur, saqë kur miqtë, të cilët po i uronin shtëpinë e re, iu lutën të bënte dasmë, pasi Analta kishte nevojë për një festë, ai i pa mendueshëm dhe buzagaz: Jezusi nuk martohet. Sipas një versioni tjetër, sot më i besueshëm, kur miqtë, të cilët po i uronin shtëpinë e re, iu lutën të bënte dasmë, pasi Analta kishte nevojë për një festë, ai i pa mendueshëm dhe buzagaz: si djalë i mbarë që ishte. Meqë është puna kështu, do ta keni, u premtoi, me tonin e njeriut që fjalët i ka vepra. Ditën e Viti të Ri 2000, do të shkoni të më merrni nusen.

*

            Gjithçka qe si në misionin tim, shpërtheu njeriu i audios.

            Ju lutem, mos dyshoni! Veçse dijeni: kështu shpëton nga policët, por jo nga historia ime, e cila më duket se sa po filloi.

Ja ku je dëshmitarja e misionit tim!… Vetë bota përulet para njeriut me mision… ja bomba që paralajmërova: nuk bëj hap pa ty… Nuk ke pse vjen pa bindje dhe… pa dashuri…

            Sidomos, pa dashuri.

            Paskam jetuar vetëm për t’ju thënë se sa ju dua.

            Kjo dashuri: mision mbi misionet.

            Gjithmonë kam dashur ta bind veten se misionet i kam vënë para jetës sime. Përgjithmonë. Ose ndoshta dikush na përdor ne, siç thotë poeti:

            A nuk jemi në këtë punë vetëm penë e bojë

            Që dikush i përdor për te shkruar saktë

            Çfarë ne vetëm e shkarravisim.

            Nuk më shqetëson të jem i përdorur në këtë mënyrë: më mjafton që arrita ta shoh botën nga Maja e Lartë e Dashurisë.

            Dashuria e madhe është si fantazmat: pak kush i ka parë, por të gjithë flasin për to.

            Unë jo vetëm që mund ta shoh, por edhe mund ta prek.

            Siç ju thashë në fillim, pjesa më e madhe e gjërave që ndodhin në jetë, pavarësisht se çfarë thuhet, ndodhin prej grave. Mund të imitohet e falsifikohet mbarë bota, por dashuria jo. Pjesa më e madhe e njerëzve dashurojnë që të humbasin vetveten.

            Dashuria e madhe… Pa Analtën nuk do të kishte dashuri të madhe… Duhet t’ia bëjmë të njohur botës… Më kupton?

            Ndërsa priste dasmorët me nusen, nuk u habit kur gjeti në fund të ca rraqeve orën pesëdhjetëvjeçare. Me atë zellin e tij për punë, e bëri të punojë, pak para se të dëgjonte zërin e një burri që thërriste si i ndërkryer, Po vijnë, po vijnë.

            I habitur se zërit të atij që thërriste, nuk po i bashkohej ndonjë tjetër, doli në derë, por pa se te rruga bosh nuk dukej këmbë njeriu. Vetëm diku, te një dritare e largët, binte në sy pamja e dikujt, me vështrim qesëndisës, të cilin nuk mund ta mendoje pjesë të ndonjë veprimi, por vetëm si viktimë. Diku në tre e gjysmë (sipas orës që rregulloi), nën vështrimin e njeriut qesëndisës, zgjodhi kalin më të mirë që kishte mbetur dhe u nis, duke besuar se do t’i takonte dasmorët para rënies së mbrëmjes. Kishte ecur nja një orë në terr, kur syri i dalloi një kalë pa zot dhe, befas, e kuptoi se kishte kohë që po ecte përmes një kapice kufomash. Mbajti kalin dhe i pa ato një nga një, duke u përpjekur të përmbante rrahjet e forta të zemrës, deri sa mbeti i stepur në vend, sepse njohu njërin nga dasmorët e vet. Megjithëse hëna qe e hollë, prej drapri, arriti të shquajë dy kuaj që mbanin njerëz përsipër, dhe u nis andej, mes përmes kufomave pa jetë, që dikush t’ia sqaronte atë histori. Njerëzit mbi kuaj qenë dy nuse të shushatura nga tmerri.

            Vetëm atëherë e kuptoi pse nuk i njohu disa nga të vrarët. Meqë kishte dëgjuar shumë se ç’ishte zënia midis dy karvanëve me dasmorë, që nuk ia lëshojnë rrugën njëri-tjetrit, iu vizatua menjëherë tragjedia e pakorrigjueshme dhe filloi të thërriste me zë të mbytur, duke u hedhur rrëmujshëm nga kali, derisa u mbështet te një pemë, ku, në një të qindtën e sekondës, i shkrepi në tru gracka që ai dhe Analta i kishin pas ngritur njëri-tjetrit. Volli, ndërsa gjithçka po i ngulitej në kujtesë për jetë të jetëve, heshtur, pavetëdijshëm, madje jo shumë tmerrshëm, por qetë dhe ngadhnjyeshëm në vetvete. Ndërkohë, si në një film, e pa edhe një herë veten të binte nga kali, të lëkundej sa andej-këndej, të mbështetej tek pema, të villte dhe, pas pak, të pëshpëriste me një dozë të lartë tmerri: O Zot, ishte i gjithë fisi! Këto fjalë, si një lloj eliksiri, e bënë esëll dhe e kuptoi se, në të vërtetë, atje në film nuk foli ai, po dhëndri tjetër, që ra i dyti nga kali, sepse vetë do të thoshte: Te unë ishte gjysma e Analtës.

            Kur u kthye në Analtë, burri me vështrim qesëndisës vazhdonte të thërriste, Po vijnë, Po vijnë, veçse tashti me zë të mekur, që mezi dëgjohej dy hapa larg. Vetëm atëherë e mori vesh se ai burrë nuk priste dasmorët, por të vdekurit që nga krijimi i botës, të cilët i ngjallte Zoti dhe i vinte krah për krah të gjallëve, për t’i gjykuar për ferr a parajsë. Mendoi se zemra po e lëshonte dalëngadalë, pa shumë dhimbje, por nuk ndjeu frikë. Përkundrazi, ishte diçka që duhej përqafuar, sikur po u jepej mundësia për të çuar vibrimin e ndërgjegjes së njerëzimit, thelbin dhe fushën e saj të energjisë, në një shkallë më të lartë, të cilën të parët as nuk kishin arritur ta ëndërronin… Po historitë humbasin diçka kur tregohen. Shtojnë ose heqin… Për sa kohë tekstet nuk nguliten, mbeten pjesë e folklorit…

            Siç do të më thoshte, e mori vesh që psikoza e Fundit të Botës qe disa herë më e tmerrshme sesa gjithë ajo kasaphanë mes njerëzish të pafajshëm, dhe nuk deshi ta besonte, por u kujtua se çfarë shkruhej nëpër letrat e shtëpisë, kështu, siç mund të kuptohet, sapo i rilexoi ato, i mbërthyer nga sëmundja që unë do ta njihja aq mirë më vonë, u vu të dëgjojë historinë e Analtës, gjë që më vinte edhe mua për mbarë, sepse, para se të vdiste, ish-nazisti gjeti kohë të më shkruante:

            Vitet po kalojnë, pa gjetur dot një qetësi shpirtërore për atë histori që më ndodhi në vendin tuaj. Jam shumë i penduar, por nuk kisha se çfarë të bëja. Në qoftë se nuk do të takohemi, ju lutem të më justifikoni, megjithëse nuk e meritoj, sepse është e pafalshme për ne që bëmë atë luftë absurde, për të cilën ndjehemi të turpëruar. Zoti të ketë mëshirë për ne, mëkatarët e asaj epoke barbare. Mjaft më me kauza idiote.

            Kjo letër ma rriti respektin për kauzën time.

*         

Dukej si një tjetër rënie morale, po ja ku dolët ju, duke më vjedhur ndjesitë me atë kutizë të vogël ku po ndryhet zëri im. Data 13, ora 13:00, viti 2013… Nuk jeni kureshtare për këtë koincidencë?… Jo?… Kështu ju nuk perceptoni as përgjegjshmërinë time para misionit të parë… Apo të misionit prej të cilit varet jeta juaj… Tashmë, për mua, nuk ka më rëndësi ai incizim. Mos e fikni.

Mbase nuk është pa kuptim që zëri im të mblidhet aty. Mbase, nuk do të mund ta shtyni pa këtë kujtim… Le ta marrë vesh bota se çfarë bëra për jetën tuaj… Për jetën e një njeriu… Një shqiptari…. Duhet të çlirohemi nga kompleksi i të qenit shqiptar… E them më forcë këtë… Kam lindur për gjëra të mëdha.

Kush ua del shenjave?… Edhe pinjolli i familjes së kasapit, megjithëse i shkoi pas gjurmëve, nuk provoi ndonjë ndjesi të veçantë as kur lexoi për Sabati Zevin dhe as kur pa ato vendet në Ulqin, ku sulltani turk i kohës e internoi atë Mesi pa të ardhme.

Vetëm një zbulim arriti të shijonte: qe kuptuar gabim viti ‘666, sepse qe fjala për datën 06.06.06, ku do të ndesheshin Krishti me Antikrishtin. Sidoqoftë, ky udhëtim i shërbeu për të kuptuar se nga gjithë fisi i tij e ndryshuan jetën vetëm ata që një ditë prej ditësh lëvizën nga Analta, prandaj sapo dikush dha shenjë se ku mund të gjendej ish-mësuesi, u nis menjëherë për në Shkodër, me besimin se ai takim do t’i zbulonte burimin e asaj që po përjetonte. Por takimi nuk u realizua, megjithëse, kur u nis ai, ish-mësuesi, kishte kohë që po e priste te vendi i punës, Ura e të Vetëmbyturve, së cilës i qe vënë emri shumë kohë përpara, pasi ai e ruante me devotshmëri dhe me një farë ngazëllimi. Meqë iku nga kjo botë me një vdekje që qyteti e mbajti në gojë për disa kohë, mendoj se e kam mirë parasysh çastin kur silueta elegante e vajzës, që do të rezultonte fatale, po rrëshqiste përmes shelgjeve, por ai vetëm se do ta shihte me indiferencë, siç mund të shihet një re e largët që kalon në punën e saj: çiftet e reja linin shpesh takime aty rrotull.

Mendoj se e kam mirë parasysh çastin kur pa se vajza po ecte me nxitim, me një pamje që s’para tregonte lumturinë e takimit të dashurisë, por vetëm hutim, sa nuk e dinte se ku po shkelte.

Mendoj se e kam mirë parasysh çastin kur ai nuk donte ta besonte që mund t’ia cenonin ndonjëherë namin prej të pathyeshmi, se erën e një femre të vdekur gjysmëshekulli më parë mund ta gjente te një tjetër, krejt e panjohur, prandaj vendosi ta zotëronte gjakun që i rrihte me shqelma nëpër damarët e plakur, derisa e kuptoi se asnjëherë tjetër në jetën e tij nuk ishte ndodhur më ngushtë: i duhej më shumë forcë për ta shqitur atë vajzë nga vetja, sesa iu desh për ta mbajtur.

Mendoj se e kam mirë parasysh çastin kur flokët e vajzës, që aromonin si karafila, ia turbullonin shpirtin me një etje të fjetur lumturie, me një shqetësim të hollë e dëshirë të paqartë, midis mallëngjimit e gëzimit, sa përbrenda tij buronte ndjenja e pashpjegueshme që të hapte dyert e një ëndrre të çuditshme, ku kërkonte harresën e një mjerimi të gjatë dhe plotësimin e një shprese të fshehtë, për të cilën as që kishte ditur se ekzistonte, duke e bërë të paaftë të arsyetojë më.

Mendoj se e kam mirë parasysh çastin kur, tek shihte vajzën që rrëshqiste përmes shelgjeve, edhe ai deshi të lëvizte, por e ndjeu se iu rëndua trupi, se e kapi një plogështi e padurueshme, si dëshirë vaji, se hidhërimi dhe pezmi iu ngjitën për t’ia lidhur fytin nyje. Deshi të lëvizte, por këmbët s’i punonin, deshi të përfytyronte veten sipër asaj vajze dhe të rijetonte muzikën e atij çasti, por e kaploi një trishtim dërmues: ndjenjat e reja brenda tij e trembnin sikur shpirti s’do t’i gjente prehje kurrë.

Mendoj se e kam mirë parasysh çastin kur silueta e vajzës që po largohej e bindte se ajo qe aty, por ai s’donte të besonte se mund të kishte ndodhur gjë, sepse ishte vetëm faji i imagjinatës së tij të sëmurë: për jetën e tij asketike bota qe një kapicë kotësish, në sytë e tij bota qe një zbrazëti. Kishte qëlluar të vinin aty gra shumë të bukura, që njihnin çdo provokim, por ai, i sigurt me jetën e vet, nuk qe tunduar kurrë dhe nuk besonte se mund ta turbullonin ca gjëra pa kuptim, prandaj bëri ca vajtje-ardhje mbi urë, duke besuar në gjetjen e qetësisë, edhe pse gjithçka e jetuar në ato çaste ia rëndonte zemrën me forcën e diçkaje të ardhur nga një largësi e pafundme, aty ku bota e sigurisë qe shembur në gërmadha, sepse një botë e mohuar kishte shfryrë hakmarrjen e vet.

Mendoj se e kam mirë parasysh çastin kur dëgjonte veten të psherëtinte nga ankthi, ndaj mendoi se do të bënte mirë të flinte një copë herë, me shpresën se vetëm gjumi mund t’ia qetësonte nervat e copëtuara, por sapo hyri në kasollen e tij, doli prej andej edhe më i turbulluar, duke parë urën dhe ujin poshtë saj, tek e thërrisnin me mijëra duar, tek i premtonin se vetëm ato do ta shpëtonin nga vuajtja.

Kur mbërritëm ne, nuk u gjet njeri që të na jepte ndonjë shpjegim…

Edhe për këtë keni dëgjuar?…

U kujtuan për të kur ia gjetën trupin në det, mijëra kilometra larg Urës së të Vetëmbyturve. Disa duan të thonë se në dhëmbë mbante zemrën e një peshkaqeni…

Pas kësaj ngjarjeje, për ca kohë, mua më mundoi vetëm pyetja: duhet apo nuk duhet, apo sa duhet, kujtesa, për një njeri me mision?

*

            Shohim pasqyrimin, por nuk mund ta prekim – pasi është dypërmasor dhe i paprekshëm – kësisoj, në plan filozofik, pasqyra bëhet model i gënjeshtrës dhe i mashtrimit, do të më pëshpëriste herë pas here.

            Meqë kishte pasur prirje të çuditshme për kiminë qysh i vogël, mendoi se e gjeti mënyrën për të konkurruar filatelistin, që qe vetë njeriu me vështrimin qesëndisës: bëri pasqyrën me të cilën do t’ia merrte ithtarët. Ishte aq turbulluese marrëdhënia me pasqyrën e re, saqë nuk e mbante mend se kur kishte parë që ajo, edhe pa qenë e lakuar – e lugët apo e mysët – në sajë të mjeshtërisë së tij, kishte vetinë që çdo gjë të bukur e të mirë ta nxirrte të vogël e të tkurrur, aq sa gati nuk e njihje, që gjërat pa vlerë e të shëmtuara t’i shtonte e t’i zmadhonte, apo që njerëzit e hijshëm t’i shfaqte të neveritshëm, aq sa, së pari, i duhej të sigurohej që njerëzit nuk qenkëshin një konstruksion i thjeshtë drite e asgjë më tepër.

            Meqë shpresoi se do të rrëzonte ca perde, që përpara syve të tij të shfaqej ajo gjë tek e cila ëndërrohen njerëzit – bota simbolike, siç e quanin mistikët, ku ndërhyn vetëm përsiatja, sepse ende nuk mund të triumfojë fuqia e pasqyrës – ndjente nevojë të rrethohej nga një numër sa më i madh pasqyrash, thua se do t’ia dilte të përjetësonte imazhin e vet ndër to, kështu që prodhonte pa pushim, i mbushur me gjallërinë e rrallë, që i jepte iluzioni i madh se ndoshta ishte i pari që po gjente të vërtetën. Kur filloi t’i shpërndante pasqyrat, u gjetën ca njerëz që ia thanë copë se njeriu nuk mund t’i afrohet më tepër të vërtetës, por atij nuk iu drodh qerpiku nga këto fjalë, madje pati një përgjigje për ta: sipas tij, nuk ishte e rëndësishme nëse e besonin, apo jo, por, sipas dëshirës, mund ta merrnin si një pohim, si një lutje, si një fabul e vogël dhe e ftohtë, ose si një dënesje. Kur tha se kërkonte një pasqyrë nga mund të kundronte gjithë rruzullin, një pasqyrë të përsosur, të pakorruptueshme, ç’qe më e rëndësishmja, e pandjeshme ndaj gjithçkaje që pasqyrohej, por kur ia kujtuan se kjo qe shqisa – e lartë dhe qiellore – e Judës, u rrudh, u fik, pastaj, që prej asaj dite, u mbyll në një vetmi ndoshta kozmike, sepse askush nuk ia depërtonte dot, ndërsa lajmet për të i binin ndesh njëra-tjetrës, dhe nuk ia vlente t’u zije besë. Por një gjë dihej me siguri: qoftë dhe një pasqyrë e vetme, tregonte se sa i pangopur ishte për formula të reja, se si nuk i hynte në sy asnjë çmim, se si ëndërronte të ngjitej në qiell, që të tallej me vetë engjëjt, duke u dhënë gjëra si këto: Nuk di kush jam, çfarë shpirti kam. Kur flas me sinqeritet, nuk di me cilin sinqeritet flas. Jam ndryshueshmërisht tjetër prej një uni që nuk e di nëse ekziston. Ndiej besime që nuk i kam.

            Atëherë nxori një sekret, të fshehur shumë gjatë: tashti shpresonte shumë të gjente të vëllanë, Xhekun, njeriun me shikimin më të largët në botë. Para se të shpërndante njerëzit që duhej t’i kërkonin të vëllanë, mori dy vendime të pakthyeshme: të qëndronte në vendlindje dhe t’i kërkohej Atit të Shenjtë për të kurorëzuar Analtën Romë e Katërt, duke më lënë me shqisa të zgjuara si kurrë më parë.

            Me këto shqisa m’u desh të shkruaja kërkesën për Papën.

*

            A ke dëgjuar për Xhekun (qe emër që atij i kishte pëlqyer që nga fëminia e hershme dhe e bëri të vetin kur doli në Perëndim)?!

Gjithmonë më duket se ata që nuk kanë dëgjuar, duhet të dëgjojnë për të. Edhe sikur të mos ishte zemra e vërtetë e kësaj historie… Historia e Xhekut do t’i dëfrente edhe vetë policët.

Ditën që e njoha unë, Xheku, njeriu me shikimin më të largët në botë, ndodhej përmbi Urën e Vogël mbi Senë, duke më pritur, sepse, siç më tha, më kishte parë qysh në çastin e shfaqjes së parë, pa u futur askund në sheshin e katedrales Notre Dame, ku duhej të gjeje vetë të çarën në kordonin e vizitorëve të saj. Fakti që më njohu prej shtampës së bluzës – shqipja e flamurit tonë, rreth pesë centimetër e madhe – në largësinë prej qindra metrash, më shtyu që t’ia komplimentoja humorin me një buzëqeshje të lehtë, sepse truri im i troshitur pak nga takimi i parë me botën e kryeqytetit të famshëm, nuk e ndjeu të nevojshme ta shtynte më tej këtë bisedë. Mirëpo kjo nuk më ndihmoi që të shpëtoja prej Xhekut: me qetësi të plotë përcaktoi një Ferrari, parkuar në cepin e rrugës ku qeshë shfaqur së pari, dhe, pa pyetur për bezdinë time me zgjatjen e tepërt të këtij humori, tha se lexonte targën e saj.

Qe targa që thoshte, por unë, i djersitur nga ecja, mizëria e turistëve dhe dielli i qershorit, e pata të vështirë t’ia falja talljen, pasi mendova se qe fjala për një makinë të njohur prej tij. I mësuar me skepticizmin e njerëzve në të tilla raste, ai nuk e prishi terezinë, madje u tregua i gatshëm për të vazhduar lojën. Vetëm kur gjeti edhe dy targa të tjera, tashmë në makina të përcaktuara prej meje, u binda për atë që i kalonte caqet e përvojës njerëzore. Kur dolëm në një cep të Senës nga shihej Tour Eiffel dhe më tregoi një për një se ç’bëhej në katet metalike, deri në detajet më të imta, nuk kisha më dyshime se truri më qe pajtuar pak nga pak me realitetin. Më pas e mora vesh se s’e kishte për gjë të më sqaronte se çfarë ndodhte në zyrat e Prefecture de Police, Hotel de Ville apo në dhomat e Shakespeare&Co, biblioteka – librari, ku gati një shekull më parë James Joyce-i po humbiste shikimin, pak nga pak, si një mënyrë për të kërkuar në poret e kujtesës skutat e vendlindjes, Dublin-it, që thuhet se mund të rishkruhet nëpër harta vetëm e vetëm prej librit të tij. Xheku, që as ia kishte dëgjuar ndonjëherë emrin Joyce-it, sigurisht do t’ia hidhte çdo shkrimtari në shpejtësinë e bërjes së hartës së atij qyteti, mirëpo s’bëhej fjalë për të çuar gjëra të tilla ndërmend. Nuk qe fjala për ndonjë arsye të rëndomtë, dembelizëm apo gjëra të tjera të këtij lloji, të cilat mund t’i hasësh në një numër të madh njerëzish, por për një arsye që pa frikë mund ta quajmë madhore: prej fuqisë depërtuese të shikimit. Ngaqë germat e faqes së parë të një libri i bëheshin lëmsh me ato të faqeve pasardhëse, ndonjëherë (varësisht nga trashësia e librit) deri në faqen e fundit, një herë në shkollë, tek lexonte për Skënderbeun, kishte interpretuar diçka që më tepër të kujtonte Robinson Cruzoe-n dhe mësuesi i historisë e shpërbleu me një vizore të trashë kokës.

Qysh atëherë kundërshtonte të ngrihej në mësim, i sigurt se vetëm do të ndëshkohej, dhe, meqë nuk e kuptonin, mbeti mënjanë, i papërfillur dhe i pavënë re, gjë që, në fakt, i interesonte, sepse ia doli më në fund të merrte tetëvjeçaren, duke përsëritur vetëm dy vite. Sidoqoftë, nuk do të harronte kurrë ngatërresën me datën e themelimit të PKSH-së, kur pat përmendur vitin 118 pas Krishtit, gjë që provokoi një maratonë mbledhjesh – zakon i rëndomtë i kohës – derisa e gjykuan si një fëmijë me probleme mendore dhe u mjaftuan me thyerjen e notës në sjellje për atë vit.

Xheku, ndoshta, e ka përmendur të vëllanë, dhe mua më ka rrëshqitur, sepse mund të ngatërroheshe menjëherë nga mënyra se si i rreshtonte gjërat e veta. Për defektin e parakrahut të majtë më tha se e kishte të lindur, mirëpo dikush që e njihte nga koha e kaluar bashkë në Itali, tha diçka më të besueshme: Xheku, që s’kishte lidhje me raftet e librave, nuk mund të anashkalonte ato të mbijetesës… ushqimeve (u përmend fjala çadra kampingjesh). Kur po shpjegonte se të shkuarën e gjykonte një shumë keqkuptimesh dhe se kishte rëndësi vetëm e tashmja që duhet të na çojë tek e ardhmja, tha – duke treguar me dorë – se ç’rëndësi kishte se libri me atë çiftin idilik në kopertinë (Poésies, Alfred de Museet, botim i Librairie Gründ, viti 1939), që ndodhej dyqind metra larg nesh, në vitri nën e një bukinisti të Quai de la Tournelle, i kishte të paprera gjysmën e faqeve! Siç mund të merret me mend, në këtë libër që e ruaj sot e kësaj dite në të njëjtën gjendje midis librave të mi, nuk mund të ishte i saktë edhe në përcaktimin e faqeve, ose titujve, nuk mund të sqaronte se kishte mbetur pa lexuar poezia Tristesse, Une soirée perdue, La nuit d’Octobre apo Ballade á la Lune. Fakti që, megjithëse qe plotësisht amator, gjendeshin njerëz të cilët ia blinin vizatimet e çuditshme, besoja se shpjegohej me një përhirim të fshehtë të tyre: vizatimet përshkoheshin nga një dritë mistike që kapej nga pakkush, prandaj Xheku merrte një pamje pak tallëse para admiruesve të të vizatuarit akademik. Thoshte se frekuentonte Ecole de Beaux Arts – nuk kam arritur ta konfirmoja – prandaj herë pas here përpiqej të hidhte ndonjë fjalë me të cilën donte të tregonte njohjet mbi pikturën. Kubizmi – me ato pikat simultane të shikimit – i dukej një lojë fëmijësh dhe Picasso një nga spekulatorët më të mëdhenj që ka njohur bota. Kërkonte ndihmë nga enigmatiku art i Egjiptit të lashtë, të cilin e shikonte në Louvre, duke e programuar këtë vend (Egjiptin) si të parin në axhendën e ardhshme, pasi vetëm tek arti egjiptian përputhej vizioni i tij gjysmë hyjnor për gjërat. Nëse pranonte diçka te Picasso, ky qe interesimi që pat ngjallur për maskat e tribuve të Afrikës dhe Oqeanisë: vendi i dytë në axhendën e ardhshme. Njeriu që u përpoq të më shpjegonte teorinë xhekuane për këto maska, me gjithë vëmendjen time të plotë, qe pa formimin e duhur dhe u tregua konfuz, kështu që mbeta pa i shkuar deri në fund idesë se e shikonte portretin njerëzor përtej muskujve, venave e kockave, përtej çdo ndërtimi të mirëfilltë anatomik, pra, si maskat prej druri të tribuve, pasi ndodhi implikimi i Xhekut – jam i detyruar të përdor këtë term policesk – në një nga çështjet më të bujshme dhe kurioze të botës moderne. Në Louvre Xheku nuk shkonte vetëm për artin egjiptian, por edhe për pikturat e Leonardo da Vinci-t, sepse në sallën e madhe të pikturës italiane, kishte takuar një amerikan, relativisht të ri, prej të cilit qe intriguar thellë: ky amerikan po shkruante një libër me të cilin donte të thoshte që Leonardo da Vinci me të vërtetë kishte pasur lidhje me të ashtuquajturin sekti i fshehtë i Sionit, pjesëtarët e të cilit mëtonin se qenë pasardhës të linjës Jezu – Maria Madalena dhe zotërues së kupës së shumëpërfolur të Grailit, ku Krishti pat pirë herën e fundit dhe më pas i qe mbledhur gjaku. Kur u hap lajmi se Xheku nuk shihej më, se drejtimi i tij qenë Alpet e Evropës, ndoshta vetëm unë, që kisha lexuar se përflitej që atje ndodhej streha e sektit misterioz, e dija qëllimin e këtij udhëtimi: Xheku e ka gjykuar amerikanin të pazotin për t’i dhënë shpjegimin e duhur fenomenit aq intrigues. E vërteta mund ta merrej vesh vetëm ndonjë ditë të papritur kur përbri emrit të Leonardo da Vinci-t, Victor Hugo-it e Jean Cocteau-së, si anëtar i sektit të fshehtë të figurojë edhe emri i Xhekut. Amerikani i lartpërmendur qe Dan Brown-i, autori i bestsellerit planetar, përkthyer edhe në shqip, por megjithëse u tregova i vëmendshëm, askush nuk më tha se në atë libër flitej për një djalosh me origjinë shqiptare. E vetmja histori me interes që dëgjova ndërkohë qe se dikush i kishte thënë se gjenden “syze për afër”, pra ekzistonte zgjidhja për njerëz me cilësinë e tij, mirëpo ky dikush qe refuzuar në mënyrë kategorike, pa më të voglën mëdyshje, dhe dy ditë më vonë Xheku s’u pa më në Paris. Sigurisht, zhdukja e një emigranti pa letra të rregullta në Paris nuk përbën ndonjë ngjarje, kështu që nuk bëhej fjalë për t’iu drejtuar policisë: u zhduk si ta kishte përpirë ndonjë vrimë e zezë. Shfletova disa enciklopedi e koleksione gazetash, por nuk gjeta gjë që të më kujtojë një njeri si Xheku. Nuk e gjeta as te Fjalor enciklopedik Bacchus, as te Historical Dictionary of Albania i albanologut Robert Elsie. Atëherë më thanë se nuk do të jetë as te Fjalori i ri Enciklopedik i Akademisë së Shkencave, pasi ai vazhdon të mos i pranojë këto raste. Sa herë e sillja ndërmend, thosha me vete se, edhe pse nuk e përmendin, Xheku kundronte botën me vështrimin skeptik, pak tallës, i lodhur e i rraskapitur nga universi i pamjeve, kjo shaka perëndish, sepse nuk dinte ta merrte atë si dhuratë apo si ndëshkim – pasi ka parë Colosseo-n, Tour Eiffel-in, Alpet e Evropës dhe Piramidat e Egjiptit – kështu që rrinte larg të ngjashmëve, si shqipja, dhe bluante gjëra që s’i bluante askush, sepse të tjerët as që mund t’i çonin nëpër mend. Njohja ime mbaronte këtu, ku duhej të fillonin dokumentet – jermi i tmerrshëm i tyre. Jermi? Qe fjala e duhur për të emërtuar atë që provova kur u gjenda ballë për ballë me Milo Temesvarin. Përballë? Ndjesia qe aq e fortë, sa mund të them se e përjetova realisht një çast të tillë. Edhe pse nuk ndodhi realisht, unë u mbusha me shpresë se ajo do të ndodhte shumë shpejt. Në Paris kisha dëgjuar shumë shpesh të thoshin: Xheku shkoi te Mjeshtri. Ishte fjala për një njeri-hije, që e shoqëronte në Louvre, por mua që më shmangej vazhdimisht, kështu që nuk i pata kushtuar rëndësi. Përveç Milo Temesvarit kush kishte arsye të më shmangej ashtu? Më iku gjumi për javë të tëra: u gjet njeriu që do të më çonte në gjurmët e tij. Xheku? I vëllai më premtoi se do të bënte gjithçka për të realizuar atë takim ku më rrinte kuptimi i jetës. I shkroi në praninë time, sepse e kishte kuptuar se sa lumturi më falte kjo gjë.

*         

            Tashti do t’ju flas për fundin:

            Për shumë kohë – nuk e di se sa, pasi kujtesa, gjithnjë e më shumë, po fillonte të ndjehej e mbingarkuar – pata një arsye të fortë për të qëndruar sa më larg atij vendi: a mund t’u thosha analtasve se nuk qe çuar ndonjë letër te Papa, se ai djaloshi i letrës, ai Shitësi i Apokalipsit, nuk ndodhej në Romë, por në Londër, ku, meqë punonte për të siguruar jetesën, nuk kishte nge për gjëra të mëdha, si ato që ëndërronin në vendlindjen e tij?

            Ky ka qenë çasti i parë, qysh se më qe zbuluar, që e fshiva nga mendja misionin. E mendova veten thellësisht të mashtruar, se e paskësha çuar jetën kot, duke u dhënë pas diçkaje pa kuptim e të pavërtetë.

            Për shumë kohë, Analta shpëtoi nga unë, por nuk shpëtova unë prej saj. Ndodhi kështu: kur zmadhova një foto varrezash, më tërhoqën vëmendjen shenjat që analtasit i bënin tatuazhe: Ishte fjala për yllin me pesë cepa, atë me gjashtë, si dhe kryqin e thyer, mirëpo këto gdhendje qenë kaq arkaike sa nuk mund të bëhej fjalë për kohën kur njihej komunizmi apo nazizmi.

Mendimi i arkaikes bëri vend edhe më shumë kur te germat e cepave të një ylli lexova fjalët: SUPEN, UPENS, PENSU, ENSUP dhe NSUPE. Librat thoshin se kjo emblemë e lashtë që përdorej për llogaritje dhe përbënte bazën e disa lojërave, ishte shenja e një kuptimi pafund në adhurimin e shenjtë, çka më bëri të besoj se leximi më i saktë do të ishte PENSU, një fjalë etruske që do të thotë PESË, siç i themi në shqip sot e gjithë ditës kësaj shifre.

Meqë nuk e gjeja lidhjen mes numrit 13 dhe numrit 5, i kërkova Eco-s të më birësonte, por megjithëse e kisha bërë të famshëm, duke treguar historitë e tij gjithandej, nuk pranoi.

Një si unë, me kokën gjithmonë mbi libra, nuk do të jetë një prind i mirë, tha.

E gjetën nga një argument refuzimi edhe ish-ushtarët e dikurshëm, italiani dhe gjermani.

Epo paskemi shpëtuar nga ato historitë e tij, nënqeshi pinjolli i familjes së Kasapit. Kaq shkrimtar i mirë është? Thuaji se e paguajmë mirë po të na shkruajë historinë e Analtës.

Si shkrimtar nuk e pëlqej, ia ktheva. Nuk ia lexoj librat. Por e admiroj si të ditur.

Nëse të ka mërzitur, i çojmë dikë që t’i hedhë një bombë natën në dhomën e gjumit.

Është dikush tjetër që duhet vrarë, por atë nuk e gjen as CIA.

Më hodhi një shikim të shpejtë.

Vetëm gjej drejtimin nga ka shkuar.

Një fjalë goje!

Nuk ishte krejt ashtu: Analta e vogël, e papërfillshme, e panjohur, e përmendur vetëm për t’u tallur, kishte zënë vend në mediat kryesore të vendit dhe këtë vetëm unë nuk e dija.

Shteti u kujtua për atë vend të përgjakur mes grupesh kundërshtare, kur u mor vesh se aty kultivohej bima e hashashit, por helikopterët e policisë u sprapsën me kundërajrorë. M’u desh një mundim i madh për të shkuar drejt burimit të së vërtetës: nuk qe legjendë ajo ideja e shtetit brenda shtetit, siç shpreheshin lajmet, dhe në krye të kupolës qëndronte i njohuri im, pinjolli i familjes së kasapit. Gjithçka kishte filluar ditën kur kundërshtarët e vjetër të familjes ia dogjën shtëpinë. Nuk qe mërzitur për banesën, por për një gjest të zjarrvënësve: në çdo cep të saj kishin lënë jashtëqitje njerëzore. Nuk iu bind atyre që i thanë se ky qe një gjest fiziologjik hajdutësh (pra, frika e lironte trupin vetvetiu), por me anë të një rrjeti të fshehtë spiunësh, i gjeti emrat e zjarrvënësve dhe brenda një jave Analta u gdhi plot me të vrarë. Mu atëherë me një ton filozofi, do të thoshte: Ai që mund të komandojë, i gjen ata që i binden. Kjo filozofi u vendos në bazat e asaj që do të ishte republika e tij. Disa thoshin se kjo përmblidhej në tri fjalë – urdhri, autoriteti dhe bindja – duke u bërë zotërues i mendimeve të njerëzve, duke vënë fëmijën kundër prindit, e anasjelltas, duke lënë vetëm ndonjë faqe literature që lidhej me veprime praktike, si me blegtorinë, apo duke i mbërthyer banorët me tmerrin e sulmit të armikut, në një Analtë të kthyer në depo baruti.

Disa thoshin se nuk kishte tjetër mbi tokë që t’i donte njerëzit si ai, apo se sa i respektonte bindjet e veta, si atëherë kur ua vuri emrin e së ëmës muajit janar dhe emrin e së shoqes muajit prill. Ishte e njohur për të gjithë se, megjithëse nuk hyri drejtpërdrejt në politikë, kishte në dorë zgjedhjen e deputetit zonës, por edhe të tjerë përtej saj. Në mandatin e fundit kishte premtuar një teleferik që të ngrinte në Analtë drejtpërdrejt nga fusha. Në mandatin e ardhshëm mendonte t’ia vinte Analtës emrin e vet. Kur e pyeta nëse kisha të drejtë që mendoja se gjithçka e bënte sikur të mos ekzistonte vdekja, ma ktheu: Mos u merr me vogëlsira! E shihte veten lojtar në fatet e rendit të ri botëror. Më 06.06.06, ithtarëve që prisnin fundin në shpellë u tha se, nëse nuk ndodhi gjë në aspektin fizik, ndodhi në aspektin shpirtëror dhe, meqë një pjesë nuk pranuan të dilnin, u dogjën brenda. Kush guxonte t’i jepte gojës?

Një ish-emigrant, i kthyer me përvojën e njeriut që ka kaluar shumë vite në manastir, ku merrej vetëm me pikturimin e ikonave, iku kur e kuptoi se i shmangeshin të gjithë. Mirëpo, edhe pse pa te një cep rruge se një qenie njerëzore, kockë e lëkurë dhe me flokë të bardha (të cilës ne ia dimë historinë prej prostitute – shenjtoreje), po largohej pa shkelur fare përtokë, qejfprishur nga mospritja, nuk pranoi të hapej para botës. Kjo donte të thoshte se numri i kundërshtarëve rritej pa e kuptuar. Sidoqoftë, pinjolli i familjes së kasapit nuk donte t’ia dinte: i dukej se kjo i jepte më shumë forcë e besim.

Kam frikë se nuk e ke punën mirë kështu, i thashë në ndarje.

Unë jam ajnshtajnian, mik, ma ktheu. Nuk kam ndonjë talent të veçantë, por jam një kureshtar i pasionuar. Shenja e veçantë e inteligjencës nuk është njohja, por imagjinata.

Çfarë po thoshte?

Duhet të vish atje lart që ta kujtosh, shpjegoi. Ah, vëlla! E ke gabim kur mendon se e njeh Analtën.

Si të shkoja?

Kushëriri im nuk qe fluturues, siç kishte hapur fjalë që të mos i kuptohej ideja.

Nuk kuptoj.

Ke të drejtë. Atje ku po strehohem tani, është një vend plot shpella e guva, ku përthyhet koha dhe sa hap e mbyll sytë do ta gjesh veten në një botë a kohë tjetër.

Kjo është një krizë apo një mundësi njerëzore? e pyeta.

Nëse kam kërkuar diçka, kjo ka lidhje me njohjen e kufijve të mi, ma ktheu.

Po çfarë fundi është ky, kur mendoj se tani do ta na dalë përpara, por si njeri i një kohe tjetër, të cilin as do ta njohim!

Ndoshta është gjithmonë pranë meje e më shtyn gjithnjë e më fort drejt misionit tim. Gjithmonë më qe dukur se ai dinte gjëra rreth meje më shumë se sa kisha menduar unë, por nuk mund të hamendësojë se nga vinte kjo.

Për herë të parë e vura në mendime.

Nuk u shemb Roma!

Në ndarje, dukej më i përzemërt.

Aq ditëm, aq bëmë, më tha. Më pëlqen kur të takoj. Kot nuk thoshin pleqtë tanë: këtu është një gjysmëmendje; mendja e plotë është në Shkodër.

Këto qenë fjalët që dëgjova prej njërit prej njerëzve më të mëdhenj që kanë shkelur këtë tokë.

Ai që më sheh pas kësaj, nuk më sheh mua, po misionin tim.

*

Sidoqoftë, ja ku po sugjeroj një fund tjetër, që e kam dëgjuar në Shkodër, nga djali 12 vjeçar:

Se çfarë luftërash bëheshin midis ithtarëve dhe kundërshtarëve të tij, e tregon edhe fakti se nuk pati kohë as të mësonte për letrën e ardhur nga i vëllai.

(A është e rastit reminishenca me Jul Cezarin?!)

Qe data 21.12.12., pikërisht atëherë kur po pritej që emri Analtë të ndërrohej me emrin e tij. Kohë më vonë, këto luftëra, e shoqja (e dyta), do t’i quante, siç i kishte hije një njeriu si ai, përplasje biblike. Apo se ditët vetë qenë biblike: nuk merrej vesh se nga anonte fitorja. Të tjerë më kanë thënë se në kohë reale nuk ka pasur vend për fjalë kaq të mëdha: ajo thjesht i thoshte të mos e vriste mendjen për atë copë vend, sepse kishte aq para, sa ta blinte edhe një herë një fshat si ai. Në rastin e fundit, si zakonisht, ai nuk foli, por nxori një letër nga xhepi dhe vetëm atëherë pa se ajo vinte nga Xheku.

Unë mendoj se ky qe çasti i parë që ai ngjau me Shën  Agustinin. Arrij ta përfytyroj mirë këtë, sepse, në të vërtetë, kisha pritur që ky të ishte çasti im: pra, aty të ishte përgjigjja për mua.

Pati kohë të shihte që ora shënonte të njëjtën shifër, edhe si kohë, edhe si datë, sepse qe shifra temesvariane 13, apo pengun e vetëm që nuk mundi ta kuptonte se çfarë donte të thoshte kjo, sepse meqë Xheku, duke frekuentuar për shtatë vjet një tempull në qytetin hungarez Pecs (ku, po u fute nga dera e përparme, do të gjendesh në një xhami, ndërsa po u fute nga dera e prapme, do të gjendesh në një kishë), e kishte siguruar përfshirjen në 144 mijë shpirtrat të cilët, me datë 22.12.12, do të mblidhen nga mayatë galaktikë, e udhëzonte atë, dhe këdo që shkonte pas tij, që ta përshkonin zemrën me thikë, për ta çliruar shpirtin një herë e përgjithmonë.

Ja ku e nxori kokën, më tha Eco, që rastin e ngjashëm e gjente në Meksikë, te një shkrim i titulluar “Narko-shenjtët”, të cilin ia atribuonte Milo Temesvarit: A nuk ju duket se ka ndonjë arsye që i vendosi ngjarjet në Meksikë? A nuk ju duket se ai shikon, por nuk do që ta shikojnë?)

Si e lexova unë se çfarë pritej nga kjo vdekje?

Kur flitej për dhjetëra mrekulli te ata që preknin apo luteshin te varri i të shenjtëruarit, kur varri dëmtohej, por të nesërmen shihej me një shkëlqim dhjetëfish më të madh, kur dikush që dëshironte të ngrinte një hotel për pelegrinazhin, kërkonte pak zhvendosje të varrit, por ndodhej para një presioni të madh nga adhuruesit, kur aty gjendeshin të shkruara fjalitë “… faleminderit që nuk humba krahun dhe këmbën… ”, “… po të shkruaj këtë letër për një problem që kam pasur me disa shokë të mi. Bëji ata që të harrojnë këto probleme. Bëji që të më lënë prindërit dhe motrën në paqe. ”, për mua qartësohej kodi: në Shtetet e Bashkuara, Milo Temesvari do t’u jepte përgjigje aq shumë pyetjeve, sepse, do të thoshin ata që më donin, të detyrohet, përderisa të solli në jetë.

            Në fakt, kjo është pamja e Analtës në vitin 2047, tha 12 vjeçari.

            Ku e di ti? i thashë duke parë qetësinë me të cilën fliste.

            Nuk e di, tha prapë. Thjesht, e di.

*

Sipas një versioni tjetër, në të njëjtin vend ku u rrëfye historia e parë, ai takoi ikonografin, i cili kërkonte mbledhjen e dëshmive për shenjtërimin e ish-prostitutës, gjë që, siç merret me mend, nuk qe e mirëpritur në Analtë.

            Disa zgjedhin mbretërinë tokësore, të tjerë atë qiellore, tha ikonografi.

            Mrekullitë nuk janë provë, ia ktheu heroi ynë, sikur po e lexonte diku.

            Një njeriu të tillë, vazhdoi ikonografi, i lejohen më shumë fjalë se të tjerëve.

            Heroi ynë e pa se duhej të guxonte më shumë para njeriut të parë që po ia cenonte mbretërinë.

E di, tha, se qiellin e shtatë mund ta prekë vetëm mendimi, por gjashtë të tjerët unë mund t’i shëtis cep më cep.

Tjetri e pa gati me cinizëm.

Po ta bëje këtë, i tha, bota do të të nderonte si Krishtin.

Kjo bisedë e zhvilluar me tone të larta kishte tërhequr vëmendjen e shumë kureshtarëve dhe heroi ynë e kuptoi pamundësinë për t’i marrë fjalët mbrapsht. Por në çastin më të vështirë të jetës së vet, ai befas u ndie si me krahë.

Unë i di kufijtë e mi, tha, por di edhe fuqinë e vullnetit dhe të mendimeve të mia. Jam thirrur për të vënë në provë Shpirtin e Botës.

Ikonografi bëri një hap përpara, duke tundur një letër, që e pat gjetur te shtëpia e tij, kur erdhi për herë të parë në Analtë, para se të thoshte:

O njerëz, shikoni se si blasfemon ky burrë, duke u identifikuar me ngjarje që kanë ndodhur para dymijë vjetësh. Shikoni si ndihet brenda atyre ngjarjeve që kanë përcaktuar historinë e botës. Shikoni se si spekulon me një letër të gjetur nga beduinët në shpellat e Detit të Vdekur, shkruar nga Simoni, apo siç e quan hagjiografia, vëllai i Zotit, sepse qe vëllai i Jezu Krishtit, përpara se të kryqëzohej edhe ai. Dhe lexoi:

Unë Simoni, peshkopi i dytë i Jeruzalemit, vëllai i Jakovit të mbarërespektuar, peshkopit të parë të Jeruzalemit, dhe biri i Jozefit, burri i Marijes që lindi Zotin, e shkruaj këtë letër pak përpara kryqëzimit tim, tashti në vitin 107, kur në Romë mbretëron perandori Trajan. Sot jam 120 vjeç dhe kanë kaluar plot 25 vjet nga koha kur më dhanë helmin, por trupi im nuk deshi t’ia dijë. Unë që kam përcjellë pothuajse të gjithë ata që kanë parë ose jetuar pranë Zotit, kam jetuar aq sa për të parë se feja jonë, lindur për vendin tonë të vogël, pushtoi botën.

Mjaft, tha heroi ynë, por ikonografi nuk deshi t’ia dinte, sepse vazhdoi:

Dëshmoj se qe Pjetri guri i qoshes. Se Pali u bë Apostulli i kombeve. Meriton të përmendet Jakobi… Matia… Marku… Gjoni… Luka… Andrea… Filipi… Bartolemeu… Toma… Shtjefni… Meriton të kujtohet Asti, peshkopi i Durrësit, të cilin e rrahën, e lyen me mjaltë, e kryqëzuan dhe, përkundrejt diellit përcëllues, e lanë në mëshirën e grerëzave e insekteve të tjera. Që të kuptohemi, nuk është lloji i vdekjes që më tremb. Është tjetër gjë ajo që më shqetëson: a e merituam unë e Jakobi të ishim peshkopët e parë të Jeruzalemit, apo përfituam se qemë vëllezërit e Zotit? 

Pas heshtjes që pasoi, kur mbaroi leximin ikonografi, u dëgjua një pëshpërimë kolektive dhe u panë ca njerëz që ranë në gjunjë: heroi ynë, i mbushur me sumbulla djerse si shamanët, qe shkëputur nga toka. Vetëm zëri i ikonografit mund të dëgjohej në gjendjen e krijuar nga kjo e papritur. Fjalët, që u dëgjuan prej të gjithëve, qenë këto:

Zot, na shpëto nga kurthet e fanitjeve!

Por askush nga të pranishmit nuk mund ta kundërshtonte faktin se heroi ynë, pasi rrahu disa herë krahët si shpend, u ngrit në qiell me shpejtësi rrufeje, fillimisht duke u shndërruar në një pikë, pastaj duke u bërë plotësisht i padukshëm…

Njerëz, u dëgjua prapë zëri i ikonografit, mos u mashtroni! Gjithçka që ndodh nën këtë qiell është nën pushtetin e Zotit.

Turma qëndroi e mpirë, derisa u rishfaq pika në qiell, duke u zmadhuar dalëngadalë. Kur trupi i heroit tonë po i afrohej tokës, një pjesë e turmës mori lemerinë nga frika e përplasjes së tij mbi ta… Prandaj e pa pakkush se si ra sipër një gardhi aty afër. Qe rënie fatale: maja e mprehtë e hurit më të lartë i kishte hyrë mu në zemër. Ora e tij shënonte të njëjtën shifër, edhe si kohë, edhe datë, sepse qe shifra temesvariane 13.

BESIME DHE MOSBESIME

*

Jo se nuk kisha besim te ti, më shkroi shkrimtari, por shpesh kam dashur të jem unë vetë zbardhësi i kësaj audioje. Aq shpesh, sa nuk të besohet. Gjithsesi, gjej rastin të theksoj çastin kur kam vuajtur më shumë nga privimi i kësaj mundësie. Tani që ndokush do të thoshte: Shkrimtari e vjedh tregim-historinë, sepse e konsideron atë diskurs pronësi e përbashkët e kulturës dhe e shoqërisë… mundoju të kujtosh çastin kur njeriu i audios thotë:

Mos m’i ndani sytë! I ke nga e majta. Po mos e mbaj mendjen atje.

Unë di vetëm shtatë versione, por mund të flas edhe për disa të tjera.

Kush kërkon më bindësin prej tyre për gjykatën, që Fletorja Zyrtare ta bëjë të ditur para gjithë botës?

Mirëpo tashti unë nuk besoj te vdekja, te asnjëri version, po vetëm te… dashuria…

Pata një pengesë në fillim dhe tashti e di se qe emocioni. Ju kam ndjekur që nga metroja… Po tashti që ta shoh zemrën të hapur, unë… Ora 13:00, data 13, viti…

Ç’është më e rëndësishmja: për fatin tuaj, jeni dëshmitarja e përkryerjes sime. Duhen vetëm pak minuta për famën, siç thoshte Andy Warhol-i. Pasioni është diçka e degraduar, nëse synon diçka që nuk është e lartë. Se mediokrit janë si kopeja, pa shumë pyetje, pa shumë ndërgjegje, të qeshur. Se burracakëria më e madhe është kur e di se çfarë është e drejtë dhe nuk e bën. E mira vjen ngadalë, sepse ngjitet lart; e keqja vjen shpejt, sepse zbret poshtë.

Po kërkoja deri tashti fjalët me të cilat më duhet të them se si doli parësore, thuajse mbushi një gropë bosh, sëmundja tjetër, që nganjëherë kisha menduar se e kisha hedhur mënjanë: mungesa e vajzës që ëndërroja. Ka gjëra gjatë një rrëfimi që, në përpjekjen për t’u bërë ai sa më i saktë, fitojnë pavarësi, duke lënë mënjanë personin apo ngjarjen që qe shtysa e fillimit…

Thashë se i ngjasoni dikujt, por një reaksion zinxhir rituali ligjërimor fshehu vetë pretekstin, duke më shtyrë mes fakteve dhe asaj që s’u kthye dot në një figurë të hareshme, kur formulat linin jashtë gjuhën që vinte me vonesë… Misioni është jeta e njeriut… Paterica… Po ia hoqe atë, i dhe lirinë…

(A po flet ajo?!)

Ti që ma trondite idenë e misionit të parë, ti që më zbulove një mision të ri… duhet të bëhesh e imja…

Ju thashë kaq shumë gjëra për familjen e origjinës dhe nuk mund të më refuzoni… Nuk ka mundësi…

Përndryshe, të më mendoni në Qytetin e Qiellit…

Me cianur, apo me plumb: si e doni përkryerjen time?…

(A po flet ajo?!)

Ju pëlqen ta lexoni në media, me garniturë: spiun i arabëve, i Izraelit, i Britanisë së Madhe, i Francës, i grekëve, i turqve, i rusëve apo i kinezëve?…

Kur mbylla sytë në atë ndenjësen përballë, fytyra jote më theri në zemër…

Anaaalta!…

Providenca nuk përsëritet: ju më dhatë lirinë… Dashuria ma dha…

*

Më duhet të them se nuk e kisha vënë re mirë në dorëshkrim këtë fjali:

Tani që ndokush do të thoshte: Shkrimtari e vjedh tregim – historinë, sepse e konsideron atë diskurs pronësi e përbashkët e kulturës dhe e shoqërisë…

Më pat ikur nga vëmendja, se nuk isha i prirë të kërkoja ndonjë ekuivok, por nuk më shpëtoi kur u botua në gazetë dhe dikush e lexoi atë duke u mëshuar fjalëve një nga një. Prandaj iu ktheva edhe një herë dëgjimit të audios dhe, me tekstin e zbardhur përpara, e dëgjova deri në fund. Saktë, thashë me vete, ndërsa disku po vazhdonte të rrotullohej pa tekst.

Por befas, m’u duk se atje kapa diçka që s’e kisha vënë re më parë. Ngrita zërin deri në fund dhe po më dukej sikur kapja disa të qeshura të mbytura. Dëgjoheshin nga larg. E ktheva audion disa herë, sepse po filloja të bindesha që po i dëgjoja ato të qeshura.

A ishte e vërtetë?

Pse nuk më folën porositësit për to?

Ishte një tallje me mua?

Ishte një film?

Një teatër?

Isha në qendër të një komploti apo i tmerruar nga një Asgjë?

Nuk mund ta përfshija shkrimtarin në atë komplot, sepse e kisha zgjedhur unë atë e jo ai mua: apo isha gabuar kur pata menduar kështu?!

Më shkroi: Për mua nuk paraqet problem. Unë jam shkrimtar i fundeve të hapura. Si Marin Barini e Frederik Rreshpja. Nuk ka gjë nëse njerëzit mendojnë se këtë prozë e kanë shkruar ata dy, siç kanë filluar të qarkullojnë zëra.Se e kanë shkruar dhe e kanë harruar nëpër ato pensionet e vogla ku jetonin ndonjëherë, ku gjithmonë i përzinin, sepse silleshin si në hotelet me pesë yje. A mundej një njeri me natyrën e tyre të paqëndrueshme të ulej e të shkruante një roman? Njerëzve u pëlqen gjithmonë të ngrenë pyetje nga këto.

Sapo u ndjeva jashtë romanit, kërkova në celular numrin e mjekut të paranojës, duke sjellë ndërmend se si do t’i kaloja disa seanca të gjata në klinikën e tij. Edhe pse e dija se letërsia ende përfiton nga këto gjëra.

Pa e gjetur mirë numrin e celularit të mjekut, fillova të mendoja: Nuk do të çuditesha as nëse shkrimtari do të më thoshte se nuk jetoja në jetën e vërtetë, por në fantazinë e tij.

Asgjë nuk më çudiste më. Tani e dija se mjafton ta sjellim ndërmend dikë dhe ai fillon të jetojë.

*

            Nuk i shkrova. Po ishte ai që më shkruante.

            Shiko lajmet e fundit, për samitin ku flitet për ne shqiptarët, më shkroi një herë. Shikoje atë burrin e shkurtër që nuk e do hyrjen tonë në BE. Më kujton dikë, po thosha me vete. Unë nuk kam qenë asnjëherë në Holandë, pse duhej që ai burrë i vjetër të më kujtonte dikë?

            A nuk të duket se ai po jeton në një kohë tjetër, që do të thotë në një moshë dhe botë tjetër?

            Nuk e di se sa jam bindës.

            Këtë herë po të shkruaj që ndodhi diçka që unë të mos i dukem bindës as vetes. Dje më erdhën në derë disa nga dëshmitarët e Jehovajt. Njëri nuk po shqitej. Thoshte se isha i zgjedhur për një mision.

            Mos mendon se po lexon në jetën time, i thashë. Të lutem, kam një punë për të bërë!

            Mezi shpëtova prej tij. Deri kur?

            Nganjëherë mendoj se burri i shkurtër është njeriu që shkruan ato fjalimet me batuta të Kryeministrit.

            Kam filluar të mendoj se ka qenë këshilltar i Presidentit në ngjarjet e vitit 1997.

            A e mban mend atë fëmijën 12 vjeç që tregonte historinë si një dëshmitar? Çfarë mendon se ka bërë përthyerja e kohës me të?

            Apo ky burrë ka lidhje me njeriun e audios, i cili që në fillim i thotë asaj se e ka njohur?

            Duhet të bisedojmë. Jam penduar: do të doja të mos e kisha emrin në kopertinë.

            Ka shumë vrima në këtë histori – roman.       

*

            Me sa duket ia kisha marrë dorën: nuk e vuajta sa herën e parë nevojën e tij për tërheqje. Po mendoja se ndoshta shkrimtari po përpiqej të më hutonte që unë ta shtyja vizitën te mjeku.

            Më në fund, i shkrova. Nuk po kuptoj: po më shtyn drejt mjekut, apo po më largon prej tij?

            Përgjigjja erdhi ndërsa unë po mendoja: po sikur pas përthyerjes së fundit kohore ta ketë parë veten mjek?

            Kjo është zgjedhja jote, qe përgjigjja. Veçse ma hiq emrin, të lutem!

            Këtë herë nuk iu përgjigja. Ose kështu tregova vetë përgjigjen.

            Nuk u shemb Roma!

            Ta tregoje epërsinë mbi mua, më shkroi prapë, por jo mbi historinë.

            Vetëm unë e dija se çfarë donte thoshte. Ti ke dashur ta rrisësh, por figura e Shën Agustinit të Analtës të ka dalë e zbehtë, nga censurimi që i ke bërë historisë.

            Po një si unë druhet të tregojë se personazhi kryesor vdes, ndërsa historia vazhdon.

            Po kush do ta ketë emrin në kopertinë?

            Në fakt, e vërteta është se këtë ma kërkoi sponsori. Nëse e pranojmë kërkesën e tij, dhjetëmijë libra i kemi të shpërndarë që në ditën e parë. Do t’ua bëjë dhuratë punëtorëve të vet.

            Po unë tërhiqem.

            Nuk e kapim më kurrë një ofertë si kjo.

            Unë tërhiqem… Mos u mërzit: ka plot shkrimtarë në qarkullim.

            Mirë atëherë, kam edhe unë një kusht.

            Thuaje.

            Libri nuk botohet pa u lexuar nga mjeku.

            Mjeku nuk është kritik letrar.

            Kushti ka kushtin!

            Pranoj!

            Gjë e mirë.

            Kam bërë kërkime të rëndësishme…

            Kërkime?

            Kam gjetur se narratori 12 vjeçar është mjeku për të cilin po flasim.

DASHURITË E MËDHA JANË SI FANTAZMAT

*

            Kështu m’u desh të nxirrja në dritë pjesët që ia kisha censuruar shkrimtarit, sepse nuk i kisha parë të rëndësishme për shqetësimin tim..

            12 vjeçari kishte rrëfyer:

            Pas gëzimit nga lajmi se ata kishin fëmijë, plakës iu desh të përballej me zhgënjimin e hershëm, sepse i nipi jo vetëm që nuk kishte flatra dragoi nën sqetulla, por dha menjëherë shenjat e mospërshtatjes me botën e sipërme. Megjithatë, e frikësuar se mos e humbte atë dhuratë të Zotit, ajo pranoi që t’i mësonte shkrim e këndim i ati, i cili, meqë në shtëpi nuk kishte libër tjetër, i foli për letrat e dërguara nga burgu, pa e menduar se ishte duke i zbuluar të voglit një botë magjepsëse, sepse pas kësaj dite edhe ushqimin duhej t’ia çonin në dhomën ku gdhihej e ngrysej me lexime. Kur dilte nga dhoma, i vogli qëndronte krenar në derë, i binte gjoksit fort dhe thoshte me një ton të prerë, duke i tmerruar dy gjyshërit e hutuar me gjëra si këto: Eklipsi s’do të ndodhë as tashti! Por edhe kur të ndodhë, bota s’do të marrë fund! Plaka, që nuk donte ta tregonte dështimin para të nipit, vidhej në kopsht, si për të freskuar mendjen, sepse atje filloi të vejevinte, derisa ndeshte dikë që e njihte vetëm pasi e kërkonte mirë në kujtesë. Me shkathtësinë që ajo ia njihte mirë, fotografi ngrinte aparatin në sy dhe i thërriste shpejt e shpejt, pa i lënë kohë të merrte veten: Gati! Hop! Me shëndet! Edhe një herë. Gati! Hop! Me shëndet! Plaka, e cila ndihej e fyer nga mënyra se si ai vinte e ikte, ia tregonte këtë histori të shoqit, duke e quajtur si dikur “djalli i magjisë”, por kasapi tregohej mosbesues. Nuk ngjitet dot një qytetar në këto shkrepa, i thoshte me tonin e një orakulli të verbët. Veçse ty të vret ndërgjegjja që nuk i dole atëherë në fotografi. 

            Kur nipi u dha në dhomë dhe tha: “Kur ta kapërcej unë Rrugën e Ndaluar, ju dy do të jeni njerëz të lumtur”, kishte hedhur shtat mirë, prandaj pleqtë e panë të keqen mjaft afër. Pa marrë udhë shqetësimi i tyre, ra dera: me të shoqen pas vetes, u dha binjaku i shpellës, që zbrazi në një qoshe plaçkat e pakta, si shenjë se po zbarkonte sërish në shtëpi të prindërve. Erdha se vjen vëllai, tha. Prindërve u shkoi mendja se kishte çuar letër djali nga burgu, por tjetri i sqaroi shpejt e shpejt: Vjen binjaku im. Atje në shpellë kishte pasur mjaft kohë për të kujtuar përmbajtjen e letrave të dikurshme dhe të mendonte se i vëllai, që kishte lëvizur në qiell me shpejtësinë e dritës, do të kthehej pothuajse aq i ri sa qe nisur, kështu që do t’i jepte mundësinë të shijonte rininë e humbur, me njëfarë zilie të fshehtë se nuk kishte zgjedhur botën e duhur. Foli në një mënyrë të tillë sikur për mahnitjen kishte vend vetëm në Analtë, ndaj pleqtë e shikonin pa kuptuar asgjë, por nga kjo i vogli po ngazëllehej. Do të doja të vinte me të vërtetë, tha. Vërtet, do të ishte gallatë.

            Po ndjehej menjëherë se zëri i tij nuk arrinte ta fshihte xhelozinë.

            Nuk u shemb Roma!

*

Vërtet, nuk mund t’i zotërosh forcat superiore, por mund t’i njohësh ato. Ky mësim na vjen nga historia e mësuesit, e cila na thotë se ka çaste në jetë kur ca zëra enigmatikë i thonë një qenieje njerëzore se është i zgjedhur. Megjithëse nuk e kuptonte mirë pse quhej i zgjedhur, me gjithë atë vuajtje që kishte brenda tij, mësuesi përpiqej të mos e jepte veten.

Herë-herë kishte ca të qara të shpeshta, por më pas e shihte se këto e ndihmonin për t’u ndier më i lehtë e më me energji. Nëse ndonjëherë, krejt pa kuptuar, tregonte shenja lodhjeje, diçka do ta shikonte me sy të butë e njerëzorë, një ftesë e përhershme për veprime të arsyeshme. Kur e kërkoi binjaku, ai kishte kohë që hante, pinte e flinte në majën e lisit më të lartë të Analtës. Edhe pse ishte shumë lart, dukej se vazhdonte të kishte të njëjtën fuqi shpirtërore. Nuk i mungonte as fuqia fizike, sepse gjatë gjithë kësaj kohe pati privilegjin që vajza e kushëririt të  parë ta furnizonte me të gjitha gjërat që i nevojiteshin.

Sigurisht, ai e mendonte këtë si një nga meritat e tij prej të zgjedhuri, deri ditën që e mori vesh të vërtetën: e lodhur tmerrësisht nga pritja e gjatë, mbesa e humbi durimin dhe ia shprehu mendimet e saj në një copë letër, të cilën e vendosi në shportë, së bashku me ushqimet. Kur lexoi se ajo bluante në vete mendimin e gjakmarrjes, duke i mbajtur shpresat te mësuesi që kishte mbetur i vetmi mashkull në fis, nga ana e lisit të gjakut, ai sajoi një nënqeshje deliri në cep të buzëve përqeshëse dhe, pasi pa një copë herë poshtë e lart, ia priti me një zë bubullues, i cili duhej të bindte jo atë çupëlinë, por gjithë botën: Marrëzira! Unë s’u përkas më tokësorëve!

Vajza s’i mori vesh këto fjalë, sepse iu duk se dëgjoi vetëm një krrau-krrau që u përplas atje tutje, por me intuitën e femrës e kuptoi se qe një përgjigje e padëshirueshme. Aty për aty nuk tha gjë, nuk ia ndërpreu ushqimin as atë ditë, as më pas, veçse i bëri sëpatës më të mirë një mprehje të përkryer dhe filloi të godiste lisin ditë për ditë me të. Për shumë kohë mësuesit kjo iu duk si lojë, por një ditë fundvjeshte lisi u shkund si nga një tërmet i fuqishëm e ra gjerë-gjatë, me potere, si të binte vetë një botë që nuk i mendohej aq i lehtë fundi, duke shpërndarë degë të holla e gjethe të thata gjithandej, në një perimetër shumë të madh. Gjethet e kuqe dukeshin – megjithëse mund të mos jetë vendi i duhur, më lejoni të përdor një metaforë – si gjaku i tij i derdhur.

Mësuesit iu deshën disa ditë që të mësonte të riecte si gjithë njerëzit e tjerë, prandaj filloi të dilte i vetëm jashtë fshatit dhe të bënte shëtitje të gjata, duke shpresuar gjithmonë se do ta merrte veten. E mbesa, që s’e dinte se çfarë bluante ai në kokë, vazhdonte të kujdesej për të me zellin e parë, me bindjen se do ta binte për fije, ashtu siç e donte nderi i fisit. S’ndodhi as njëra, as tjetra, sepse pas njërës nga stërvitjet mësuesi s’u pa më në Analtë, edhe pse gojët e botës thoshin se ai qe gjallë dhe përditë priste rikthimin triumfal, pasi ndryshe nga ata, kishte probleme me atë kujtesën fatale. Njerëzit talleshin me këtë ndjenjë triumfuese, por kishte edhe ndonjë që e merrte seriozisht: Analta nuk ishte më ajo e para. Megjithatë, atëherë mungonin ata që mund ta mendonin se çfarë mund ishte ai fshat për historinë e botës.

*         

            Të gjithë pajtoheshin që binjaku i qiellit erdhi në shtëpi nga toka, se fytyra e tij e rrudhosur tregonte pamjen e një nëntëdhjetëvjeçari, por meqë ishte shurdhmemec, s’u mor vesh kurrë se ku kishte qenë dhe ç’kishte bërë, prandaj kthimi i tij, që duhej t’i gëzonte njerëzit, mbolli hutim e frikë. Nuk mjaftoi kjo: në Rrugën e Ndaluar, çdo pasmesnate, filloi të digjej një zjarr i madh. Thua kishin bërë ndonjë marrëveshje të fshehtë, analtasit i mbyllnin të gjitha dritaret me pamje andej, megjithëse, siç do të merrej vesh më vonë, nëpër mure apo hatulla mund të gjeje ca vrima të bëra nga kureshtja ngacmuese, por për qenien e tyre heshtej gjithandej, ose, si gjithmonë, flitej me eufemizma. Binjaku i qiellit u përpoq disa herë që të fliste, por dështoi. Gruas së binjakut të shpellës, së cilës pas gjumit të të shoqit i duhej të bënte çdo punë vetë, i shkrepi rrufeja pranë, ndërsa bënte dru në mal. E gjetën pa kujtesë: nuk kujtonte as shtëpi, as gjë prej gjëje, por i shoqi e priti këtë gjë i qetë, madje me njëfarë kënaqësie. Më mirë kështu, tha, duke pasur parasysh problemet e tyre të njohura. I pari njeri që tërhoqi për pak çaste vëmendjen e kalimtarëve në rrugët gjysmë të boshatisura, qe një nuse. E zhveshur lakuriq, ashtu siç e kishte bërë e ëma, çirrej me sa i hante gurmazi, duke sharë mbarë e mbrapsht me fjalë që nuk do të guxonte t’i përdorte as edhe një mashkull.

            Kjo nuse nga fshatrat e fushës, e martuar me një burrë të moshuar nga Analta, pas dy orësh ia hoqi vetes me çifte. Aty për aty, i shoqi e përballoi vrasjen e saj, por e pësoi më vonë, sepse një portokall, që kishte sjellë dikur e shoqja nga vendlindja e saj, bëri frutat e panjohur në Analtë dhe ai ngulte këmbë se qenë koka bionde grash, derisa një mëngjes e gjetën pa frymë mes një pellgu gjaku. Kishte përdorur të njëjtën çifte. Binjaku i qiellit përsëriti pikë për pikë atë që kishte bërë ajo grua disa ditë më parë, duke u dhënë të drejtë të tjerëve të thoshin se ai kishte fjetur me të. Atë që humbi në sytë e burrave, e fitoi te gratë: ata panë se pas fytyrës së tij të tharë e të rrudhosur fshihej një burrë i jashtëzakonshëm. Flitej se i shkoi nami shumë larg, sepse erdhën ta vizitonin edhe gra nga fshatra të largëta. Në këtë kohë, thellësisht xheloz, binjaku i shpellës pinte e pinte, derisa një ditë e shpalli: Ka ndodhur një ngatërresë e vogël. Unë jam binjaku i qiellit, ndërsa im vëlla është binjaku i shpellës. Nuk ia vari njeri, sepse mes ngjarjeve që rridhnin me shpejtësi, mori famë një fallxhore. Pothuajse të gjithë shkuan te kjo e fundit, ndërsa ajo vetë shkoi vetëm te njëri: binjaku i qiellit. Fallxhorja ua nxori fundin marifeteve të veta, derisa arriti t’i dëbonte të gjitha gratë prej tij dhe ta mbante vetëm për vete. Se deri ku ka shkuar rënia morale e kësaj kohe, e tregojnë disa shkrime që mund t’i gjesh atje sot e kësaj dite.

            Brenda një kohe të shkurtër, e ngritën kujtesën në kult. Fjalët Delet dhe dhitë milen u shkruan te dera e vathës, fjalët Mushka ngarkohet u shkruan ndër shkalla, fjalët Qumështi bëhet djathë u shkruan në trungun e ftoit, ndërsa fjalët Nga leshi i deleve bëhen rroba u shkruan te dera e oborrit. Punonin si të pushtuar nga një zjarr i shenjtë, prandaj kjo qe arsyeja që, nganjëherë, nuk qe krejt e lehtë as t’ua kuptoje shkrimin, po as të dyshoje në mision.

            Nuk u shemb Roma!

*  

            Kur djali i binjakut të shpellës solli nuse në shtëpi, njerëzit e tij thanë një “faleminderit” pa zë, sepse kjo tingëllonte si pastrim nga idetë e vjetra të nisjes në Rrugën e Ndaluar, mirëpo atmosferën do ta prishte tërmeti, që, vetëm për disa sekonda, bëri dëme shumëvjeçare. Vetë njerëzit u dëmtuan edhe më rëndë se shtëpitë. Ende nuk kishin marrë fund lëkundjet e njëpasnjëshme të tokës, e cila po zinte vend edhe një herë, kur gati plasi sherr mes dy binjakëve, që desh ndërruan gratë. Në të vërtetë, qenë gratë ato që i ngatërruan burrat, sepse dy binjakët kishin filluar përsëri të ngjasonin si dy pika uji. Atëherë binjaku i shpellës mori dy-tri plaçkat më të nevojshme, i futi krahun gruas dhe u nis pa e kthyer kokën, me pamjen e atij që thotë: E dini vetë ku më keni.

            Gruaja e kasapit u zgjua e tmerruar, sepse pa ëndërr sikur kishte zënë krimba nën sqetulla. Megjithëse nuk kishte dëgjuar ndonjëherë që t’i dilnin flatra dragoi një plake si ajo, u nis drejt banjës, duke e ushqyer veten me ndonjë shpresë të vogël. Banja vetëm se e ndihmoi ta zinte gjumi edhe një herë, derisa e zgjoi ëndrra tjetër, ku i thuhej se nusja e madhe, fallxhorja, kishte nxitur turmën kundër nuses së vogël. Nusja e vogël ia kishte dalë vetë përballë turmës së ndërsyer, sepse u dha te dera shumë shpejt. E prekur nga fuqitë e prera të së resë, gruaja e kasapit nuk bëri pyetje, vetëm e zuri për dore, e sigurt se tjetra donte të shtrihej në shtrat, kaq e rraskapitur i dukej. Sa i ndjeu që hynë, i riu i pa i përhumbur, me fytyrën e zbardhur nga ndenja e gjatë mbi letra dhe, me një ton qiellor, u tha: Edhe letra që mbaj në dorë tregon se eklipsi nuk është Fundi i Botës… Apo doni t’jua shpjegoj më mirë?

            Letra i shpëtoi nga duart, por, në vend që të binte përtokë, befas, u ngjit në tavan. Vetëm atëherë e mori vesh plaka se pse e urrente nusja e madhe nusen e re: kjo e fundit mund të bënte gjëra të pazakonta me fuqinë e mendjes, duke ia dalë edhe një turme. Por nuk ishte e thënë që ajo ditë të mbyllej me ha­renë e këtij zbulimi, sepse ende nuk kishin mbaruar këto biseda, kur u dha në derë nusja e madhe, e cila, pa ua varur vështrimeve të rrepta të vjehrrës dhe nuses së re, bërtiti: Po ju, a nuk e ndieni erën e të djegurit?

*

            E si nuk ia vlen të mësosh se, meqë nuk u gjet asnjë provë vrasjeje, u besua se binjaku pa gojë qe përzhitur nga vuajtja, sekretin e së cilës e mori përgjithmonë me vete! E si nuk ia vlen të mësosh se, ditën e varrimit, megjithëse verë, u përsërit bora e rënë ditën e lindjes së tij e të vëllait, po ajo borë e shtruar, sikur binin lule, e cila e mbulonte me dridhma trupin e plakur të gruas së kasapit, kur po i thoshte të shoqit, tashmë me gjysmë shikimi: Ka mbetur koha në vend!

            E si nuk ia vlen të mësosh se mbahej mend që pasdreke u kthye në shtëpi binjaku i shpellës me të shoqen dhe se pasmesnate u shfaq edhe një herë flaka në Rrugën e Ndaluar. Apo se nuk pati ndonjë ngjarje tjetër deri në ndërrim të viteve, kur mbërriti letra e xhaxhait të burgut, veçse tashmë me vulën e një shteti të huaj. E si nuk ia vlen të mësosh se ishte hera e parë që e shkruante historinë e vet që nga fillimi. Kur kreu vrasjen, i patën thënë, shkurt, se kishte shtet dhe nuk mund të bënte më sipas qejfit. Ditët e para të burgut mbaheshin mend për demonstrimin e një kujtese që e mahniste drejtuesin e kursit kundër analfabetizmit, i cili kur vendosi t’u drejtohej autoriteteve për zbutje dënimi, por deshi të dinte më parë se çfarë do të bënte ai djalë në liri, mori përgjigje që nuk priste: djali, pa pasur nevojë të mendonte ndopak, iu përgjigj se do të merrte pushkën dhe do të qëllonte edhe në varr viktimën e tij. Ndërsa kur mësuesi ngulmoi të dinte pse qe i sigurt se kishte bërë pikërisht atë që duhet, pasi vrasësi s’u zbulua kurrë, djali nënqeshi në mënyrën më të padeshifrueshme dhe ia ktheu: Ngaqë kam ndërgjegjen e qetë. Megjithatë, pikërisht në këtë kohë pranoi të merrte prej tij mësime vizatimi. Qenë mësime të përshpejtuara, sepse pritej nga çasti në çast të transferohej në burgun më të largët, diku në një zonë të thellë, ku për arsye të dëborës nuk udhëtohej fare disa muaj dimër dhe shumë shpejt (ishte vëllai i një të arratisuri) do të përfundonte me të dënuarit politikë. Pas amnistisë për të burgosurit e ndërgjegjes, shkoi në perëndim, ku kishte mësuar se vëllai i madh, pra i ikuri i dikurshëm në Rrugën e Ndaluar, qe bërë shkrimtar dhe kishte jetuar atje, deri në vdekjen nga sëmundja e pashërueshme.

            E si nuk ia vlen të mësosh se vetëm kur u përmend shkrimtari, u kujtuan për pakon e rëndë që shoqëronte letrën dhe panë se qenë libra, të cilët hidhnin dritë mbi fillimet e kësaj historie. Po i riu nuk i hapi, sepse u nis menjëherë në Rrugën e Ndaluar, ku – po t’ia thoshin të tjerët, nuk do ta besonte – do të takonte të atin, i cili nuk e bënte ndezjen e zjarreve me ndërgjegje, por somnambul. E si nuk ia vlen të mësosh se binjakut të shpellës iu ndriçuan historitë e vjetra me kaçurrelen flokëverdhë dhe të shoqen, prandaj nuk mundi t’i shpëtonte vendimit për rikthimin në shpellë.

            E si nuk ia vlen të mësosh se kjo qe arsyeja që ai dhe e shoqja humbën ceremoninë e vendosjes së bustit prej guri të djalit të madh të kasapit në qendër të Analtës, ceremoni që u zhvillua në praninë e disa burrave me pamje serioze, të gjithë nga kryeqyteti.

            E si nuk ia vlen të mësosh se djali i burgut, që ishte vetë autori i skulpturës, shikonte e dëgjonte gjithçka gjakftohtë, si i huaj, por gati e pati humbur qetësinë, kur një përfaqësues i Analtës, njeriu që hoqi bezen mbështjellëse nga busti mes duartrokitjeve të turmës, e mbylli ligjëratën e vet me fjalët: Prindërit tanë e patën kuptuar prej kohësh se çfarë fshihej para pamjes së thjeshtë të bashkëfshatarit të tyre…, sepse atë çast befas ndjeu t’i rrasej e dikurshmja vetmi e thellë e të vëllait. E ngushëlloi veten shumë shpejt: mendimi se ata njerëz prireshin nga vullneti i mirë e qetësoi menjëherë, pasi i dukej i mjaftë shqetësimi për të atin, i cili po ngjante se bëhej gjithnjë e më i tejdukshëm, sikur do të nisej nga çasti në çast në qiell. Kasapi arriti ta shtynte deri të nesërmen. Amaneti i tij i fundit qe: Mos i vishni kurrë fëmijët e vegjël me tesha të kuqe. Në varrim mori pjesë edhe çifti i shpellës, i cili zuri vend rishtas në shtëpi, sepse ajo sikur u shkretua kur djali i burgut e la Analtën.

            Për çudinë e të gjithëve, i nipi nuk shkoi me këtë të fundit. Do të mendohem edhe pak, tha me një ton të rëndë filozofik, sepse kam nevojë t’i jap shpjegim çdo gjëje që bëj.

            E si nuk ia vlen të mësosh se, meqë i riu hoqi dorë nga letrat e shkruara, me to filloi të merrej i ati, i cili tashti, që nuk zgjohej natën, nuk kishte nevojë të flinte ditën, prandaj gjithë orët e fituara nga gjumi ia kushtoi leximit, që gati e kishte humbur. Herë-herë, i rrëmbyer nga ndonjë valë emocioni, i lexonte ndonjë gjë së shoqes, e cila, ngaqë s’kuptonte asgjë, shpesh argëtohej, duke ia krisur gazit për gjëra shumë serioze.

            E si nuk ia vlen të mësosh se, një herë, në të dalë të dimrit, u ngrit me vrull nga letrat dhe tha plot emocion: Grua, së shpejti do të të shpall diçka të jashtëzakonshme. Por kishin ikur pranvera dhe gjysma e verës, kur ngriti kokën dhe pa se, pa hyrë ende në gusht, binte një borë e shtruar, si prej lulesh. I kthjelluar përnjëherësh, si të prekte zemrën e një sekreti të shenjtë, e soditi atë pamje me emocione të forta, derisa ndjeu një dobësi trupore, por gjithsesi eci me këmbët e veta deri te shtrati. Kjo borë, i tha së shoqes, është ftesa që më bën vëllai binjak dhe unë s’ia prish dot, sepse ti e kupton se mund të kishim qenë e njëjta gjë. Zoti e di pse u bëmë dy! Lamtumirë!   

*

            E ngarkuar nga kujtesa e zgjuar befas, gruaja i përzuri nga shtëpia djalin dhe nusen, dogji fije për fije letrat e shkruara dikur nga burgu, por prapëseprapë nuk gjeti qetësi, sepse të nesërmen, menjëherë pas varrimit, sapo kishte marrë drejtimin nga shpella e vet, e pa të nevojshme t’i drejtohej së vjehrrës: Po nuk e shtyve dot vetëm, e di ku më gjen. Mirëpo edhe pas gjithë këtyre ngjarjeve, që e shkretuan shtëpinë, gruaja e kasapit nuk ndihej krejt vetëm: përshtypja se ishte dikush që s’i ndahej, i dilte e vërtetë kur, pasi fërkonte sytë gjatë, bindej se nuk po gabohej, pasi njihte fotografin. Më mërzite, i thoshte me një ndjenjë të thellë bezdie. Mos u duk më! Çfarë do në këto shkrepat tona!

            Fotografi jo vetëm që s’i ndahej, por dukej se do t’ia kthente jetën në torturë, prandaj në krye të atij maji vendosi të fshihej në pyll, ku priste të kënaqej me lirinë e fituar, megjithëse edhe ajo ndjesi së mrekulluari i shoqërohej pa pushim nga frika. Dhe nuk e gabonte parandjenja (thua se, kur po vdiste, i shoqi ia kishte kaluar asaj këtë veti): në thellësinë më të plotë të pyllit u dëgjuan ca hapa aq të lehtë, sa i dukej se qenë brenda saj. Më përpara erdhi humbja e durimit, sesa zgjidhja, sepse kur pa se poshtë këmbëve të saj shtrihej një liqen blu, prej thellësisë së madhe, nuk e zgjati: u hodh kokëposhtë, drejt e në ujë, pa asnjë mëdyshje. Shkuma e mbështolli si një dantellë, por më në fund u zhduk, duke u sulur me të shpejtë drejt fundit. Pasi bëri disa dhjetëra metra, u lëkund në mëdyshje, megjithatë nuk u ndal para një tufe peshqish të vegjël, të cilët, kur e panë, u trembën dhe ndërruan drejtim. Pikërisht atëherë ajo dëgjoi se i folën. Zëri i njohur ia shkundi qenien e amullt: qe fotografi me aparatin në gatishmëri, i rrethuar nga peshqit e vegjël që qenë rreshtuar si në një shfaqje. Qesh pak! Thirri ai, duke u afruar edhe më. Ky afrim i tij asaj ia kthjelloi shikimin: ato dhëmbë të prishur, ato sy të picërruar nga vëzhgimi i gjatë i diellit, qenë karakteristikat e veta dhe ky zbulim e tërboi. Zhduku! I bërtiti. Nuk mund të jenë në botë dy njerëz njëlloj.

            Befas, pas këtyre fjalëve, fotografi u zhduk. Tashti që në sytë e saj u fanit fytyra e diellit, duke ndriçuar dijet e shpërndara nëpër dyer, shkalla e mure, filloi të ndihej më mirë, sikur po e mbushte një farë ngushëllimi, dhe, në të njëjtën kohë, sikur po e braktiste mendimi i vdekjes. Madje, sa më poshtë që shkonte, aq më shumë i rritej ndjesia se do të lehtësohej e do të lehtësohej në peshë, derisa të mbërrinte pikën e duhur për t’u kthyer në sipërfaqe, sepse duhej të vërtetonte që lidhja me jetën qe më e fortë nga ç’mund t’ia rrokë mendja njeriut, sepse duhej të vërtetonte se nuk e kishin kuptuar kurrë se sa e madhe qe për ta Analta. Në atë udhëtim që s’merrte fund kurrë, e prisnin të vdekurit e saj, të cilët e përmbytnin me pyetje. Ajo i jepte përgjigjet me shumë kënaqësi, pasi, pas secilës, i prehej një pjesë e shpirtit të zbutur e të zhytur dalëngadalë nëpër lëndën pangjyrë të harresës.

            Atë ditë njerëzit thanë se një peshk gjigant e kishte goditur ujin me bisht dhe valët e kishin rrahur bregun fort për rreth një orë, si të ishte tërmet. Rrahjet e bregut dukeshin si zëra njerëzish, por askush nuk i deshifroi dot.

            Të tjerë thanë se kishte dalë një floçkë dhe qe martuar me një djalë që i qe afruar më shumë bregut. Por ky nuk duhej t’i tregonte askujt, sepse përndryshe magjia prishej, ashtu si në përralla.

            Ideja ishte: kush ka për të treguar të tregojë. Por jo të gjitha historitë tregohen, sepse dashuritë e mëdha janë si fantazmat: pak kush i ka parë, por shumë flasin për to…

            Ose: Ka për të ardhur papritmas ajo që duhet të vijë dhe atëherë kemi për të mësuar atë që duam të dimë.

            Po kur?

            Edhe pse bëhej gjithnjë e më joshëse, Analta nuk kishte ndërmend ta jepte përgjigjen e kësaj pyetjeje.

            Dukej sikur i pëlqente të shihte se si silleshin dështakët rreth saj.

MISIONI VAZHDOM

*

            Çuna, tha mjeku, ju falënderoj që më dhatë mundësinë të konfirmoj se kam qenë në dijeni të kodit “Analta”, qysh në moshën 12 vjeçare, edhe pse kjo e trondit pak botën time prej njeriu të shkencës.  

            Pse nuk e kam shkruar unë romanin tim?

            Shkrimtarët që shkruanin romane më linin përshtypjen se ishin Zoti vetë, sikur ishin në gjendje ta përshkruanin atë histori si ta rrëfente vetë Zoti, si të kishte një interes të veçantë. Për mua, historia ime është më e rëndësishme sesa ajo e një shkrimtari, sepse është e imja, jo e një njeriu të mundshëm, ideal, por e një njeriu të vërtetë. Çdo njeri nuk është vetëm ai vetë, por edhe ai i veçanti. Po të mos ishim të veçantë, do të na vrisnin lehtë, kështu që nuk do të kishte kuptim të tregonim histori. Prandaj historia e çdo njeriu është e rëndësishme dhe hyjnore. Për sa kohë që jeton, një njeri plotëson një vullnet hyjnor: aty merr formë shpirti, vuan krijesa dhe kryqëzohet një shpëtimtar.

            Asnjë njeri nuk ka qenë ai vetë: jeta e çdo njeriu është rruga për te vetvetja. Nuk arrijmë ta kuptojmë mirë njëri-tjetrin, por secili flet për veten e vet.

            Rrëfenja ime nuk do të ishte e këndshme dhe harmonike, si historitë e trilluara, por absurde dhe pështjelluese si vetë jeta.

            Mandej, shpesh herë, kujtesa më ka bërë lojëra.

            Mbaj mend diçka nga koha kur desha të bëhesha misionar, por nuk më vjen e qartë se si ndodhi konkretisht. M’u desh një javë kontroll në bibliotekën personale, ku mes ca gjërave që nuk janë hapur prej vitesh, gjeta ca shënime të hedhura në atë kohë, përndryshe nuk do ta kisha kujtuar kurrë.

            Po jua tregoj ato, me kushtin që të mos bëhen publike, derisa të bëhemi më konkretë. Pres të më jepni të drejtë kur të shihni se çfarë gjeta në shënimet e mia, me një shkrim që mezi e deshifrova, të cilat nuk e di se si i paskam ruajtur. Pa ju, ato nuk do ta kishin parë dritën e diellit.

            Më duket se aq vrullshëm sa hyri, po aq vrullshëm edhe doli prej jetës sime kjo ngjarje, saqë gati më duket se nuk më ka ndodhur mua kjo gjë. Po të mos ishin shënimet nuk do të dija ta ndërtoja historinë. Mbase do të shkojmë ndonjë ditë te ajo pllaka që më ndodhte ajo përthyerja kohore, që përshkruhet në këto shënime, dhe do ta provoj edhe njëherë se çfarë mundem të bëj. Ndoshta, jeta jonë nuk do të mbetet kurrë pa misionarë.

*

            Mjeku i nxori shënimet me një emocion të lehtë.

            Unë mendoj se do të kem shkruar më shumë, tha, por këto janë të vetmet që gjeta, hë për hë.

            Dhe lexoi:

            Një ditë, më ndodhi diçka e veçantë: kisha dalë nga biblioteka e qytetit me dy libra në dorë dhe dikush m’u afrua me kureshtja. Donte të shihte se çfarë lexoja, por u tromaks si ato gratë e bibliotekës kur plotësoja kartelën e lexuesit.

            Do të doja të më flisje për ta, kur t’i lexosh, më tha.

            U ritakuam dhe ai më dëgjoi me vëmendje, duke pohuar me kokë gjatë gjithë fjalëve të mia.

            Do të bëhesh njeri i rëndësishëm, më tha.

            Për mua këto janë gjëra të zakonshme, ia ktheva.

            Nuk është ashtu, këmbënguli. Mes njerëzve ka dallime.

            Aty mësova se ai qe një misionar. Mënyra se si ma tregoi, profesioni i misionarit nuk më duket i keq. Ai donte të zbulonte gjëra për vendin e quajtur Analtë dhe u mrekullua kur unë i tregova disa gjëra.

            Ku i di? më tha.

            Di që i di, i thashë. Kaq.

            Dukej menjëherë se u bëmë miq.

            Më pëlqente kur e takoja. E dija lokalin ku rrinte me orë të tëra – një kënd prej xhami – por më vinte turp të afrohesha, sepse ata qenë të gjithë të rritur.

            Kur më shihte, zbriste ato dy-tri shkallë të lokalit dhe priste t’i flisja për Analtën. Nuk e dija nga më vinin ato fjalë, por ia thosha pa ngurrim.

            Një ditë që u ndjeva plotësisht misionar, ai po rrinte gjithë kohën me shpinë nga rruga: dukej plotësisht i përthithur nga biseda me shokun e vet.

            Kisha vështruar aq gjatë andej, saqë xhamat e lokalit u hapën dhe u mbyllën si një fizarmonikë që më përpiu.           

            Në atë errësirë u dëgjua zëri i një gruaje:

            Është dikush këtu.

            Jehoi me forcë e qeshura e një burri.

            Askush nuk shkel këtu pa lejen tonë. Ne jemi zotët e shpellave të Analtës.

            E qeshura jehoi më me forcë.

            Hodha hapin tjetër, por u përpoqa të mos bëja zhurmë.

            Hodha edhe një tjetër. Edhe një tjetër.

            E bëra këtë për nja një orë.

            Kur dallova pak dritë, pashë se ajo vinte nga xhamat e lokalit.

            Aq shumë sa isha vonuar unë, pata shpresë se misionari e kishte mbaruar bisedën me shokun e vet, por nuk ishte ashtu: dukej sikur sapo kishin filluar.

            Kur e takova misionarin, nuk i thashë gjë, duke menduar se nuk do më besonte, vetëm se e pyeta se çfarë qe përthyerja kohore, për të cilën kisha lexuar në një libër. Nuk e mora vesh shpjegimin e tij, por isha i sigurt se ishte ajo që më kishte ndodhur mua.

            Më ndodhi përsëri në të njëjtin vend. Hoqa pak keq me përcaktimin e pllakës së duhur, por pastaj gjërat u bënë më të thjeshta.

            Mblodha shumë dëshmi që e afronin atë me të vërtetën e Analtës.

            Ia tregoja ato, por nuk i tregoja për mënyrën se si i kisha mbledhur: desha t’ia bëj surprizë. 

            Erdhi ajo ditë. Ndenja tri orë në pllakën e duhur, por ai nuk e duk. Ndërsa shokët e tij bënin ritualin.

            Po e shkruaj këtë fjalë, se e mësova dje. Por edhe se më pëlqen.

            Besoj, u bë një muaj që nuk dukej, kur iu afrova tavolinës ku rrinin shokët e tij.                   

            Sikur të kam parë, tha njëri.

            Desha të pyes… për…

            Ah, je ai që bisedonit shpesh bashkë. As ne nuk e dimë ku është. Një natë, pas një loje bilardoje, uli stekën dhe na ktheu shpinën pa na përshëndetur. Fjalët e tij të fundit qenë:

            Po shkoj pak në Bruksel.

            Të tjerët qeshën me shprehjen. Unë jo, sepse nuk e kuptova atë.

            Ishte emotiv, vazhdoi ai që fliste. Nuk i pëlqente skenat e ndarjeve.

            Kjo qenka arsyeja që nuk u nda me mua, mendova.

            Nuk e di pse m’u kujtua dita që e kisha parë duke qarë dhe më tha se kishte ngrënë diçka me qepë. Por e mbajta këtë të fshehtë vetëm për vete.

*

            Shkrimtari u entuziazmua kaq fort nga shënimet e mjekut, saqë një ditë pranoi të dilte në tv, sapo e thirri një gazetare e kulturës.

            Kam frikë se nuk kam lexuar sa duhet romane, i tha ajo, por gjithsesi do të doja të flisnim për romanet tuaja.

            Të gjithë kemi frikë nga diçka, ia ktheu ai, unë, për shembull, kam frikë nga përthyerjet kohore.

            Unë, por edhe lexuesi, do të donim të dinim se cila është gjëja më e famshme që keni shkruar ndonjëherë, vazhdoi ajo.

            Flet për një shkrimtar që takoi një gazetare, vazhdoi ai.

            Interesante, gati briti ajo.

            Ajo ishte aq e bukur, saqë ai do të donte ta mbushte shtëpinë plot me fëmijët e saj.

            Dhe…?

            Nuk mund të rritësh fëmijë në një dhomë ku ka shumë libra.

            Ka ndodhur vërtet?

            Nëse nuk do të ishte e vërtetë, do të më dënonin si mashtrues.

            A do të më fusni ndonjëherë personazh në ndonjë libër? A duhet të jem tani e kujdesshme në ato që them?

            Unë fus nëpër libra çdo gjë që më ndodh.

            Më pas, foli një shkrimtar tjetër, i cili tha disa gjëra për vdekjen e romanit.

            Shkrimtarit tonë nuk i qe bërë kjo pyetje, prandaj dukej pak i tulatur, derisa mbaroi emisioni.

*

            Meqë mjeku nuk po gjente pjesën e shënimeve të tjera, atë fundjavë përfunduam në Shkodër, me të njëjtën makinë, shkrimtari, mjeku dhe unë.

            Shkrimtari e nguti mjekun të kërkonte pllakën e dikurshme përballë lokalit ku i ndodhnin përthyerjet kohore.

            Mjeku, i hutuar, përpiqej ta merrte shtruar, por shkrimtari nuk donte t’ia dinte.

            Përpiqu, i thoshte me ton hipnoze. Përpiqu.

            Pastaj, për ta lënë mjekun të qetë, më zuri përkrahu dhe u drejtuam nga lokali. Tani nuk servirej vetëm kafe, por edhe sanduiçë. Ishin të mirë, veçse kishin shumë majonezë.

            Pasi e hëngri secili sanduiçin e vet, u nisëm nga mjeku, të cilin e gjetëm të mbytur në djersë.

            Ndoshta, nuk ke gjetur pllakën e duhur, tha shkrimtari, këtë herë disi i mërzitur.

            Dhe shtoi:

            Nëse nuk kemi në dorë shënimet e tjera, javën tjetër, në të njëjtën ditë e në të njëjtën orë do të jemi këtu.

*

            Meqë as këtë herë nuk u gjetën shënimet e tjera, skena u përsërit si në një film: atë fundjavë përfunduam në Shkodër, me të njëjtën makinë, shkrimtari, mjeku dhe unë.

            Këtë herë, sanduiçi me shumë majonezë m’u duk i neveritshëm.

            Pasi e hëngri secili sanduiçin e vet (unë lashë më tepër se gjysmën), unë e shkrimtari u kthyem te mjeku, të cilin prapë e gjetëm të mbytur në djersë.       

            Nuk ka kuptim, na tha. Po të mos ishin ato shënimet, as që do ta kujtoja këtë histori. Nuk gjej më lidhje me të.

            Ndoshta, nuk ke gjetur ende pllakën e duhur, tha shkrimtari.

            Dhe filloi të bënte inspektimin e tij.

            Unë e mjeku po e ndiqnim me sy, kur një goditje e befasishme na përplasi përtokë.

*

            Sikur kishin mbirë nga dheu policët që, pasi na kontrolluan me imtësi, na vunë pranga të treve dhe na morën në makinë.

            Atë natë fjetëm në komisariatin e policisë. Na ndanë nëpër dhoma të ndryshme dhe nuk u morën më me ne.

            Vetëm të hënën në mëngjes na u komunikua se ne donim të hidhnim në erë monumentin e martirëve të demokracisë, që ishte diku aty afër. Nëse nuk e pranoni akuzën, na thoni alibinë tuaj, tha oficeri.

            Pse duhet të kemi alibi? pyeti mjeku. Ne nuk kemi lidhje fare me atë që thuhet.

            Unë ju besoj, tha oficeri. Po ai që u ankua është i afërm i njërit prej martirëve.

            Po kjo është një paranojë!

            Alibinë na e gjeti vetë oficeri. Duhej të thoshim se qemë përfaqësuesit e një mitingu që do të zhvillonte opozita pas disa ditësh. Kishim diskutuar për mënyrën e tij të organizimit. Sidomos, për një tribunë.

            U lamë të lirë, por pasi mjeku i siguroi një pritje në klinikë një të afërmi të oficerit.

            Duhej të premtonim, gjithashtu, të mos dukeshim më në qytet.

*

            Gazetarja e kulturës e intervistoi përsëri shkrimtarin, por këtë herë ajo i lëshoi një pyetje konkrete:

            Çfarë po bëjnë personazhet?

            Përgjigjja qe:

            Të gjithë po udhëtojnë prapa në kohë. Kërkojnë të jenë të pranishëm në kryqëzimin e Krishtit. I pari ka me vete një steteskop. I dyti ka me vete të dashurën e tij të re. I treti ka më vete romanet “Madam Bovari”, “Ana Karenina” dhe dramën “Shtëpi kukulle”. I katërti ka me vete kushtetutën shqiptare të vitit 1976…

            E dashura e re, a mos është gazetare? e ndërpreu ajo.

            Po. Ajo gjithë kohën flet për librat. Dhe thotë vazhdimisht: Nuk u shemb Roma!

            Gazetarja duartrokiti shkurt, siç dinte ajo, instinktivisht.

*

            Edhe pse nuk u gjetën shënimet e tjera, nuk na e mbajti të shkojmë në Shkodër për disa fundjava.

            Sidoqoftë, shkrimtari doli prapë në tv.

            A e gjetën personazhet e tua kuptimin e jetës? qe pyetja e parë.

            Duket se pyetja i doli jashtë parashikimit, sepse u përtyp pak para se të përgjigjej:

            Ato kanë të drejtë për pak prestigj.

            Mendova se këtë herë ia kishin bërë pyetjet të tjerët, na tha kur u takuam.

            Ndryshe nga herët e tjera, doli nga emisioni i çoroditur, por plot ide të reja.

            Ideja kryesore ishte se kishte vendosur të shkonte në Analtë. 

            Shumë shpejt, do të kemi gjëra të reja, tha.

            Dhe: Nëse jeni të detyruar ta publikoni librin pa u kthyer unë, ju lutem, mos e vendosni emrin tim në kopertinë.

*

            Gjërat e reja nuk po mbërrinin te ne.

            Na thanë se e kishin parë për herë të fundit nga shpellat. Por nuk bisedonte njeri me të, sepse u dukej njeri i çuditshëm. Nganjëherë, i frikshëm, për mënyrën se si sillej rrotull.

            Që e kishin parë, ishte njëfarë ngushëllimi.

            Ngushëllimi tjetër ishte se mjeku kërkonte me ngulm shënimet e vjetra.

            Por kur mendova se po më linin iluzionet, që do të thoshte se po më shtoheshin dhimbjet, fillova t’i zbrazesha mjekut:

            Ja kujt ia kisha lënë në dorë fatin e jetës sime. Nuk vura mend.

            Çështje durimi!

            Nuk dua ta dëgjoj më fjalën “shkrimtar postmodernist”. Më duket se ajo është për të simbolizuar të lënit në baltë… Ndonjë ditë ke për të dëgjuar se i mora ilaçet overdozë…

            Atëherë më kërcënonte se do të ma ndërpriste recetën.

*

            Ku më lidhi Zoti me një dështak?, thosha tash e parë.

            Për çdo rast, mjeku përpiqej të gjente një përgjigje.

            Po sikur të gjejmë nga ata shkrimtarët… realistë? Prej tyre ka sa të duash. Janë edhe të famshëm. Dalin sa te njëri televizion te tjetri. Kurrë nuk e kuptova se pse nuk u pate lidhur me ndonjë nga ata.

            Të kam thënë: nuk pranojnë.

            Nuk pranojnë apo… nuk ta mbushin syrin? Të duken jashtë kohe?

            Këto pyetje kalonin pa përgjigje.

            Atëherë, kërko ndonjë postmodernist tjetër. Më jep leje të dal e t’i kërkoj unë.

            Vetëvrasja ime do ta ketë emrin “shkrimtar postmodernist”. Pastaj ata do të shkruajnë një libër me këtë temë. Më vjen për të vjedhë!

            Të presim edhe pak.

            E treta, e vërteta!

            E shihje dramën e tij, kur dilte në tv?

            Ti, si mjek, e di se çfarë gjendjeje po kaloj… Më është hequr çdo pikë mbështetjeje… Nuk vë gjumë në sy gjithë natën.

            …

            Mund të jetë hera e fundit që takohemi.

            …

            Mos do të ta tregoj se si e përjetova haluçinacionin e fundit?

            …

            I thua jetë kësaj?

            …

            E shkatërrova edhe jetën tënde, por nuk kam kujt t’i flas tjetër.

            Dikur ia dilte të gjente ndonjë përgjigje.

            Kur dëgjoj apo lexoj për një vrasje, dua t’i shkoj deri në fund, që të marr vesh se kush është vrasësi.

            Ndërsa unë rri e veçoj ato ku mund të isha unë vrasësi.

            Këto biseda zhvilloheshin bisedat mes nesh, derisa erdhi ajo ditë, që më pa gjatë në sy dhe më tha, me ton specialisti:

            Mirë, pacient: e harrojmë Analtën. Meqë shënimet e dikurshme nuk po shfaqen, të shkojmë në Shkodër. Lëmë mjekrat dhe vazhdojmë aty ku e kemi lënë.

*

            Unë shkova në lokalin e xhamave, ndërsa mjeku u vu në kërkim të pllakës së dikurshme.

            Kjo zgjati një copë herë, aq sa një person përballë, që më kishte parë disa herë teksa mbante përpara një laps e një letër, më tha se i dukej se më kishte parë diku.

            Ishte e qartë se donte ta zgjaste bisedën.

            Jam gazetar, i thashë. E kemi këtë shans të na shohin e të na njohin.

            Kanë nevojë për ju. Kush ka nevojë për një shkrimtar sot?

            Jeni shkrimtar?

            Për më tepër, një shkrimtar postmodernist.

            Hoqa syzet dhe u fshiva mirë e mirë.

            Postmodernist?

            Se mos më njeh njeri! Herë pas here, blej histori, ndërsa njerëzit po njëlloj: nuk duan t’ia dinë. Ju e dini, një si unë nuk siguron vota në një fushatë elektorale. A më mendoni dot në krye të një turme?

            Sheshi përpara nesh po mbushej me njerëz: diçka po organizohej aty.

            Po nëse unë kam nevojë për një shkrimtar postmodernist? më doli papritur.

            U kthye më mirë nga unë.

            Jam gati ta paguaj, nëse bëni atë që ju kërkoj unë. Në të vërtet, doja të thosha “ne”.

            Dhe tregova me kokë nga mjeku, që tashmë qe kthyer dhe kishte zënë vend diku përballë nesh.

            Çfarë po shkruani, ndërkohë?

            M’u kujtua një djalë i vogël që dilte nga biblioteka me ca libra të çuditshëm në dorë. Desha të hedh diçka për të, që të mos e harroj.

            I fshiva syzet përsëri.

            Me çfarë librash?

            Ia shikoja titujt nga larg, sepse i mbante librat në dorë.

            A e takonte ndokush atë djalin nga ky lokal?

            Unë, jo.

            Po të tjerët?

            Për të tjerët, nuk e di. Nuk më kujtohet.

            Kujtohuni. Mbase e keni takuar.

            Më vjen keq. Po të ishte ashtu, do t’jua thosha.

            Nganjëherë, kujtesa na bën lojëra.

            Mos erdhi koha t’ju pyes se pse ju duhem?

            Nëse mendoni se e keni kontrollin mbi kujtesën tuaj.

            Mendoj se po. Edhe pse ju dukeni dyshues.

            Do t’ju nis një tekst me email dhe do të më thoni nëse pranoni ta punoni dhe ta nënshkruani atë dorëshkrim me emrin tuaj. Nuk duhet të paguani. Madje, mund t’ju paguajmë ne.

            Duhet të them se nuk kuptoj asgjë. Po ndoshta një shkrimtar postmodernist duhet ta provojë një situatë si kjo.

            As mos u përpiqni ta kuptoni, derisa ta lexoni tekstin.

            Diçka po filloj të kuptoj.

            Nuk jeni i zënë, besoj.

            Nganjëherë më duket se e kam shpikur unë qenien e atij djalit të vogël… Në fakt, më kujtohet edhe çasti… kur e shpika. Ja… me këtë po merrem.

            Nuk po dija nëse duhej t’i gëzohesha marrëveshjes së bërë.

            Thashë vetëm:

            Miku im po tregon shenja të mërzitjes.

            Nëse nuk ju bezdis, po vij të ulem me juve.

            Nuk priti për aprovimin.

*

            Gjeta një shkrimtar, i thashë mjekut, kur mbërritëm te tavolina e tij. Më mirë të themi, kemi një dhuratë nga Zoti!

            Për ta thyer pak shijen e keqe të batutës së parë, shtova:

            A mund t’i thuash këtij mikut se cili prej nesh, prej meje e mikut shkrimtar që na mungon, qe pacienti më i vështirë për ty?

Në fiksion apo në realitet?

Zgjidheni vetë.

Nuk e di nëse e aprovon zotëria, por tashmë e di se as argumentet më të zgjuara nuk do t’jua ndryshojnë mendjen. E vetmja gjë që vlen do të jetë të treguarit e një historie.

Me një fjale, pacienti më i vështirë në një histori të sëmurësh na del mjeku!

Nuk dukej se kishte ndërmend të aprovonte apo të kundërshtonte. Një humor që nuk po ecte, ishte shenjë se duhej kthyer kahu i bisedës: përmenda fjalët që m’i tha shkrimtari pak më parë.

Këtë herë, mjeku qeshi.

Hëm, është dikush që më ka shpikur?!

Shkrimtari e sqaroi se, në fakt, shpikja e tij kishte vdekur në një aksident në moshën 12 vjeçare.

Pasi u rehatua në karrige, tregoi drejtimin me dorë: Ja atje!

Ishte autobus? pyeti mjeku.

Shkrimtari u kthye nga ai, i interesuar për atë që u tha.

Pagesa ime për sot do të jetë birrë ose kafe.

Kjo donte të thoshte se tjetri duhej të vazhdonte.

Kam qenë i pranishëm, tha mjeku. Librin nuk e kishte lëshuar nga dora. M’u duk se pashë veten tek ai. E mbaj mend mirë, sepse atë ditë mbusha 12 vjeç dhe e regjistrova për herë të parë në bibliotekën e qytetit. Atëherë fillova të kuptoja se dija gjëra që nuk e dija se nga i dija.

Paske qenë prej kohësh për një birrë, e ngacmova.

Bëri shenjë se ishte për kafe, para se të shtonte:

Është mirë që gjërat thuhen e shkruhen, sa pa na kapur harresa.

Pyetjes së shkrimtarit: “Qysh kur ju ka kapur kjo frika e harresës”?, iu përgjigj menjëherë, me një seriozitet të shtirë: “Qysh kur çfarë”?.

Siç e shihni, mik i dashur, në çdo fjali, mjeku ju jep të drejtë ju. Si të thuash, po ju gjen punë.

Mbase heshtja do të zgjaste, nëse shkrimtari nuk do të thoshte:

Si quhej dorëshkrimi?

I përtypi pak fjalët e mia.

Jo keq, tha.

Dhe i bëri shenjë kamerierit.

Mos më thoni: premtim shkrimtari, për më tepër postmodernist, se kam arsye të mos ju besoj.

Por mbetet ta bëjmë provë.

Kështu po, thashë.

Tashmë, mjeku nuk bëzante.

Madje, doli të pinte një cigare.

*

Kur, gjatë kthimit për në Tiranë, e ktheva makinën nga rruga që të çonte në Analtë, mjeku më pa me dyshim, sepse nuk kishim folur asnjë fjalë deri atëherë.

Fërkova pak mjekrën e ashpër, sepse më jepte kruarje.

Çdo gjë në rregull, i thashë. Vetëm se po i jap më shpejt, sepse po bie muzgu.

Dhe po sillja ndër mend se çfarë do t’i tregoja kur të mbërrinim në Analtë.

Është e vërtetë se nuk bindemi lehtë që ta vëmë pikën e fundit, por vjen botuesi dhe na e merr librin nga duart, kishte thënë një çast shkrimtari.

Pamja ime sikur thoshte: A ma përsërit edhe një herë këtë që the?

Duket e lexoi drejt këtë pamje, sepse përsëriti:

Është e vërtetë se nuk bindemi lehtë që ta vëmë pikën e fundit, por…

Pas këtyre fjalëve, ndjeva një mpirje në pjesën e prapme të kokës. Pasi nxora një ilaç nga xhepi dhe e piva pa ujë, u ktheva nga ai dhe e pyeta:

A e kam mirëkuptimin tënd nëse unë do të merrja tashti vendimin e jetës sime?

Si personazh?                                  

Di vetëm se sot është dita për ta bërë.

Ai aprovoi me kokë.

Nuk kemi histori për të shitur, thashë, duke i artikuluar fjalët me kujdes. Është dikush që meriton ta presim. Ai gjithmonë është kthyer. Edhe kur e kemi humbur durimin. Ndoshta ju i ngjitni atij, por nuk jeni ai. Nëse të vjen, mund të na bësh personazhe të ndonjë tregimi. Ndoshta, të ndonjë drame. Me një akt, besoj. Jemi mësuar tashmë me qenien aktant.

Dhe thirra kamerierin që të paguaja kafet.

Shkrimtari mori të thoshte diçka, por unë nuk e kuptova, sepse altoparlanti i mitingut e mbyti zërin e tij.

---