KOPSHTI
Është kopshti ku kënga ime ka një statujë.
Luanët e thyer të fëminisë
Pinë ujë te pusi i vjetër,
Mbi zjarret e trëndafilave ngroh duart Saadiu
Shpesh nga mitet dalin satirët
Dhe hapin dyert e mbyllura të hijeve
Vështron shtigjet e natës jasemini
Dhe drita e bardhë i rrjedh nga gishtërinjtë.
Narçizi nxjerr supet nga gonxhet,
I pikëlluar nga magjia e vet
Hëna dhe zanat fshihen
Dhe vështrojnë pas gjethesh.
Është kopshti ku kam një statujë
Bërë prej ngjyrash e gjethesh,
Ndiej në ballë daltat e pranverës
Që, nga bari, sytë e mi gdhend.
PËRDITË IKIN STINËT
Fluturuan tri rosa në qiell,
Shpirtra të pyjeve të harruar,
Tingulli i këmbanës, si gjëmim hane
Këndoj rekuiemin e yjeve të rrëzuar.
Një vetëtimë e plagosur ra diku,
Si shpata e një klithme,
Mbi tokën e lodhur prej qiejve
Verbuar nga bronxi i shirave.
Fluturuan tri rosa në qiell,
Tri re dhe tri erëra.
O ju, shpirtrat e pyjeve,
Mbështjellur me dimrin e dhembjes.
Ç’të bëj në këtë peisazh?
Shpjermëni tek lumi që vdiq,
Në se kufomën e tij s’e kanë shpënë,
Erërat në qiell.
O Zot! Nga ç’qiell ra tërë kjo dhembje,
Që hënëzoi këtë dimër?
Përditë ikin shpirtrat e botës,
Përditë fluturojnë stinët.
VJESHTË 1990
Qan dreri në korie dhe lotët bëhen shi;
Trishtohet era mbi shkëmb
Nuk ka më gjethe të gjelbra. Po bien,
Ëndërrat e pyjeve një nga një.
Ikin zogjtë nga shkretimi i drurëve;,
Lamtumirë, o pyje të Ballkanit!
Veç nën një ferrë kaltëron ende
Vjollca e fundit e këngës së bilbilit.
Ardhtë një vjeshtë pa shtegtim zogjsh!
Ardhtë një Zot, vëntë dorë mbi stinët!
POEZIA
Në atë shteg ku kaloj unë e ka kasollen vjeshta
Bile të gjitha stinët janë fqinjë.
Një beng, si stradivarius,
Më mëson mua folklorin e zogjve.
Kasolle prej hëne! Nën qiellin tërë shi
Pikë-pikë mbi çatinë e kaltër
Trishtimi i djalërisë…
Mbeti tek xhami i plasur i dritares sate
Vështrimi im i thyer.
Unë vetëm u bëj nga një vizitë stinëve, o njerëz,
Kurse zemrën e kam tek ju.
VINJETË
Një shelg i vetmuar, mbuluar me dimër
Braktisur nga zogjtë dhe gjethet:
Era, si ketër, kërcen mbi drurin
Me boçen e shiut ndër dhëmbë.
Netët e lumtura, si zilka
Tringëllijnë në degët e kujtesës…
Vizatihen në sfond të vetëtimave
Hënëzat që hëngrën dhentë e vjeshtës.
Rënë nga xhami i thyer i qiellit
Kristal’ i akullt yllëzon netëve
Dhe mbi pastelet e borës mardhet
Shelgu i trishtuar, fatkeq si Serembe.
ËSHTË NJË ZOG…
Është një zog që vajton dit’e natë
Fshehur tek shtëpia e gjetheve.
Si na erdhi kjo stinë me emrin harrim!
Si na erdhi kjo stinë me emrin dimër!
U shuan yjet në pëllëmbët e mia
Dhe sytë e tu u bënë dimër.
E kam ditur ç’braktisje më pret,
Motit ky zog ma ka thënë.
Do të bëhem vjeshtë dhe do të shkoj
Të vdes tek shtëpia e gjetheve.
Shtëpia e gjetheve kyçur me hënë.
O zot! Nuk kam as ku të vdes…
AKUAREL
Shkallë-shkallë nëpër muzg ylli ngjitet në heshtje
Me sytë plot lotë.
Trëndafili çeli në kopsht, mu si një psherëtimë.
Zëra të largët vijnë e vdesin te kjo erë.
Zemra ime, si më harrove kështu?
REKUIEM
Noton në përrua, me gjethe mbështjellë
Një ditë e vdekur vjeshte
Dhe shtergët e fundit kaluan të ngrirë
Me sytë e verdhë, në heshtje.
Rrëzohet nga drurët trishtimi i borës,
Lugina me hënë e lyer
Dhe drerët e erës vënë kujen me dhembje,
Me brirët prej akulli thyer.
Më vdiq dhe kjo vjeshtë, më shkoi dhe kjo ditë
Qefinin me gjethe të tharë…
O dimri i drerëve me brirët në erë,
Kë vjeshtë të qajmë më parë?
TRËNDAFILAT E FËMINISË
Asokohe dhe ngjyrat ishin shpirtra.
Në fund të kopshtit banonte mitologjia
Në një olimp trëndafilash.
Këndonin këngë dhe tregonin legjenda…
Ah, tërë trëndafilave të botës do t’u bie më gjunj,
Veç ato legjenda s’kam për t’i dëgjuar më kurrë.
Yjet bëheshin trishtila në dritare
Ngjyer me magjinë e pyjeve të largët.
Por tani olimpin e trëndafilave e humba përgjithnjë.
Si perënditë e rrëzuara ilire.
KUAJT E MARSIT
Atje poshtë në luginë më presin kuajt e marsit
Nën një hënë që më do.
Pranvera çdo ditë gdhend në celulozë zërin tim
Mbështjellë egërsisht me thikat e gjetheve.
Isha nisur të vdes për këtë tokë të lashtë
Statujash të gërryera nga uria.
Kuajt e marsit do të hingëllinin mbi mua
Nën hënën e një nate të prerë përgjysmë.
O toka ime, nën një ajër tingëllonjës daullesh!
Në çdo gur është fshehur një statujë nëne.
Anës detit ilir, mitet, çdo natë
Dalin nga amforat me sytë plot lotë.
ZOG I VOGËL
Tani ti do të ikësh qiejve.
Por akoma fluturimi yt rri në duart e mia.
Mos i harro duart e mia!
Në një çerdhe të tillë njerëzore s’ke për t’u prehur kurrë më.
Shko, të presin qiejt!
Shumë gjëra i kam lëshuar me duart e mia.
Kam pasur shumë dashuri që ikën një nga një…
Eh, fluturoi dhe ku gëzim i fundit.
Hija e tij u bë hënë dhe ra në det.
KY SHI SONTE
Qerrja e shiut mbjell pellgje nëpër natë
Dhe ikën pyjeve me vërtik.
Qerrtari i zi nëpër kodra
I bie vjeshtës me kamzhik.
Tërë verës portretet tona vareshin nëpër gjeth.
Edhe zëri im varej.
Tani bromuri i argjendit të diellit
Tretet i zbardhur në shi.
Lëkundet qerrja e pikëlluar e shiut
Te lumi me brigjet e zhveshura
Dhe rrodhën te varreza e detit
Gjethet që harroi vjeshta.
Qerrtari i zi nëpër kodra
Përzë vjeshtën pa mëshirë.
Po vjen perandoria e Ftohtë e dimrit:
Oh! Sa do të ngrijmë, zemra ime!
ARLEKINËT
Ikën arlekinët e trembur nën çatinë e përrallës
Kur putha për herën e parë.
Qau vajza e vogël: por kushedi
Ndoshta qau fëminia. Në kopsht,
Nga dritarja e përrallës, arlekinët
Vështronin të trishtuar, tërë lotë.
Nuk desha t’i tremb arlekinët e mirë,
Nuk desha, por nuk bëhej ndryshe
Se nën çdo mollë, bile nën çdo dru
Kurdoherë një Evë më priste.
VERA QË SHKOI
Vera që shkoi i pikëlloi qiejt
Si pikëllohem unë për ty.
Mbi plazhet e shkreta, tërë dhëmbje
Ulurijnë rrufetë me kuje.
Diku anës qyteteve me mjegull
U shfaqën karvanet e tetorit,
Folklori i harruar i qeraxhinjve
Dhe mushkat ngarkuar me shi.
DET
Hëna ikën nëpër mjegulla
Si varka e dhëmbjes ime.
Ëndrra ime për ishujt e kaltër
Nëpër dhëmbje, nëpër hënë!
Gdhenda në breg të detit pikëllimin tim.
Vinë dallgët dhe bëhen lotë
Si lotët e miteve te statuja ime,
Por mua asnjë vdekje nuk më zë.
Perëndimi si vrasë me thika ndër duar
Nëpër dhëmbje, nëpër hënë.
Tërë jeta ime si këto ujra nën thika,
Por mua asnjë vdekje nuk më zë.
ZOGJTË
Gruri fle nën dëborë.
Fusha tërë dimër nën yjet e ftohtë.
Vetëm zogjtë sillen si aviona të hutuar.
Ku e keni aerodromin, o zogj?
Trokiti në dritare dimri i kontinentit
Dhe ti kujtove se jam unë që po vij.
Jo, dimri e ka shtëpinë në fushë,
Vetëm unë e kam shtëpinë tek ti.
Por, kur vijnë zogjtë mos harro
Të hapësh dritaret tejembanë
Se, sigurisht, zogjtë nuk janë dimër,
As aerodrome nuk kanë.
DËBORA E SHTATORIT
Pranvera shkoi
Hëna s’do t’i vizatojë më drurët
As çerdhet e braktisura netëve.
Dua të bëhem shtator
Të shpërndaj vjeshtën mbi pyje
Por dëbora, si një perëndi ilire,
E ktheu gjithë botën në mermer
Që të gdhend dashurinë time.
O perëndia ilire e dëborës
Bëmë një orakull për dashurinë!
OREMUS
Një zog i kaltër këndoi mbi drurët
Këngën e artë të lamtumirës.
Vetmia, mbi supin tim,
Rëndon e bëhet dru.
Thuaje lamtumirën e zogut dhe ujit!
Alo, qiell i vjeshtës, alo!
Këndoj për tërë ata që ikin
Dhe s’kthehen kurrë më
Dhe për tërë të braktisurit
Dinjitozë deri në dhembje.
TESTAMENT
Që fëmijë e kam kuptuar se kisha lindur i mallkuar me art.
Gjërat i shihja ndryshe:
Nëpër shirat e vdekur peshqit fluturonin drejt qiellit e bënin
çerdhe te yjet. Në vend të borës binin zogj në çdo dru.
Era si ketër brente degët.
Qante mbi mua nëna, shënmëria ime. Ave nëna ime!
Mos e pastë njeri këtë fat!
Kam dashuruar një Afërditë në Olimpin e trëndafilave.
Pastaj erdhe ti tërë ikje.
Më vonë vije vetëm nëpër ëndrra, si perënditë ilire.
Kështu iku edhe rinia, filigrami i djalërisë,
I mallkuar me art.
Mos e pastë njeri këtë fat!
Tani që po vdes ëndërroj vetëm një kryq te koka
Dhe të harrohem se nuk dua që edhe pas vdekjes
Të më ndjekë mallkimi i artit.
Mos e pastë njeri këtë fat!
Po kur të vdes portreti im ka për t’u shfaqur nëpër gjethe
Se unë kam pasur miqësi me çdo dru.
Në stinën kur bien gjethet
Do të bien edhe sytë e mi.
Tani e tutje shirat do jenë lotët e mi.
Mos e pastë njeri këtë fat!
QIELLI I DJALËRISË
Qielli i djalërisë në sqep të një zogu
Ra mbi korijen e fjetur;
Nga Kashta e Kumtrit bie dhe bie
Tërfil’ i artë i qiejve.
Këmbënëzat e yjeve lëkunden me hare,
Prerë nga hëna e majit.
Qiell’i djalërisë në sqep të një zogu
U zhduk pas portës së ylbereve.
Zhduket pas portës së ylbereve djalëria
Dhe mua trishtimi më mbulon
Nën një hënë që nuk di të buzëqeshë,
Në një botë që nuk më kupton.
DIKU, KUDO
Shi, ti fëmijë i vockël që qan prej mijëra vitesh
Për ditën tënde të pangushëlluar!
Shfaqet dhe zhduket Itaka
Nën pasione vetëtimash.
Përditë më duhet të nxitoj drejt diçkaje që nuk është
Por nuk jam një Odise i shpikur.
Eh, Itakën time e kam shpikur vetë
Se kam nevojë të domosdoshme për ishuj.
LAMTUMIRË
Perënditë ilire skalitur në mjegulla
Vdesin në horizont.
Fati im prej duralumini
Nëpër vdekje perëndish.
Fluturon nëpër iliadën e shkrepave
Fati im tërë gjëmë.
Dhembja ime ulërin nëpër qiell
Sa tërë avionët e botës.
Lamtumirë! Fati im i rrëzuar diku
Do mos ngrihet kurrë më.
Jo, unë nuk desha të ik nëpër qiej,
Unë desha të ik nëpër këngë.
KUR VDESIN HËNËZAT
Xhindi i vogël i përrallës
Hedh yje në pellgun e hijeve;
Te dritarja e gjetheve pashë
Hënën e shuar nga shiu.
Kur vdesin hënëzat, kur vdesin yjet
Jam si dikur fëmijë i dhembshur:
Qëllon që qaj i vetmuar
Mbi dritën e duarve të hënës.
Qëllon që qaj edhe për zogjtë
E trokas te gërmadhat e çerdheve
Pastaj u shpjegoj zogjve
Që edhe unë jam në këtë botë pa fole.
PRELUD
O ajër i mbrëmjes mbështillmë, erdhi ora të vdes
përsëri!
Kur të mbyllen sytë e mi, nuk do të ketë më det
Për varkat e lotëve.
Po shkoj dhe shirat po i lë të kyçura.
Por unë do të kthehem përsëri në çdo stinë që të dua.
Unë kam qenë trishtimi i botës.
O ajër i mbrëmjes mbështillmë, erdhi ora të vdes
përsëri!
SHI HËNE
Si arlekin që del për shëtitje
Në kopshtin e harruar të fëminisë,
Hëna e pikëlluar nëpër re
Shkel mbi degët e shirave.
Liqeni i vetmuar në breg të natës
Shqetësohet në krahët e erës
Dhe thellë sirena e dallgës së kaltër
Loton mbi fytyrën e fjetur të legjendës.
Yjet në asfalt si perëndim i thyer
Dhe plepat si murgjër të zinj.
Fshehur pas drurëve, diku përgjon
Vrasësi i vjetër: trishtimi.
Eh, mundet që thika e trishtimit
Diku përdhe ka për të më lënë.
Fshehur nën një perëndim të thyer.
Fshehur nën shira hëne…
NË RRAFSHIRËN E SHKRETË
Mbi rrafshirën e shkretë hënore
Ikën një tufë me pata drejt kories,
Tërë hir legjende
S’i dua diskot e xhamta.
Bile me këtë botë gjë më nuk më lidh.
Vetëm për drurët më merr malli shumë,
Se me çdo dru kam lidhur miqësi.
Dua të vdes në një ditë vjeshte
Të vdes atje te shtëpia e gjetheve
Dhe një tufë me pata të ikin mbi mua
Një tufë me pata tërë hir legjende.
FATI IM
I.
Një ujvarë e vogël vetmon lart në mal
Dhe lot me ylberët.
Mjegulla e hollë, ndanë dritares sime
Qan me lot shiu.
Shpirti i vjeshtës, në shkretirën e gurit
Ulërin i trishtuar.
Vdekja e ylberëve më ra në qiell
Dhe vdekja e gjetheve në duar.
Tërë shtegëtarët po ikin, ti o zog, mos shko!
Të gjithë e kemi nga një palmë që diku na thërret
Dhe udhë e vjetër rri varur mbi shkrepa,
Si patkoi i fatit tek dera e këngës.
II.
Unë për fatin tim pikëllohem vetë
Po, po! S’dua të pikëllohet kush për fatin tim.
Më ndjek pas Perëndia e Humbjes
Me mermerin e thyer në luftra pa kuptim.
Mirëpo unë jam një pagan i vjetër;
Pa këtë fat të keq nuk ndihem mirë,
Çdo njeri e ka një fjalë ku vë kryet
Kam edhe unë për prehje dhembjen time.
E çdo të preferoja tjetër për veç luftës
I ndjekur pas nga ky fat budalla?
Vërtet që kam fituar shumë pak në këtë jetë,
Por humbjet i kam patur të mëdha.
S’dua të trishtohet kush për fatin tim,
Se për fatin tim trishtohem vetë;
Mermeri i thyer i perëndisë së humbjes:
Tërë lavdia ime kjo ka për të qenë.
QYQJA
Ra gjeth’i parë dhe shpalli vjeshtën
Këndon qyqja se na iku behari.
Mjerë ju drurë me krahët zbuluar në shi!
Përroi plak ikën në verbërinë e vet
gur më gur me hënën e vjeshtës nëpër duar.
Qan qyqja vjeshtën e botës
po mua dimri i fjalëve më pret te porta.
SHTEGTAR
Hënë s’ka, yje s’ka.
Ecën vetmia me bijtë e saj.
Asnjeri s’më pret te porta, vetëm trishtimi
Dhe trëndafilat tërë ankth.
Nata dremit te ajri i dritares.
Ku janë gdhendur sytë e mi në moment pikëllimi.
Hënë s’ka, yje s’ka.
Ecën vetmia me bijtë e saj.
SHIU I FUNDIT
Trak-truk. Shi i verbër si at i poetëve
Duke kërkuar kështjellat.
Mijëra dashuri rendin nën qiellin e ultë,
Takohen dhe ndahen si vetëtimat.
Te dritarja çeli si dhembje trëndafili.
O Zot, sa lule të humbura!
Një këtu, një aty trëndafilat e vdekur.
Pikë-pikë bien shpirtrat dimërorë.
Nëpër muzgun e ngjyer me ajër.
Dikur, djalë i ri dhe i lumtur, e pata kuptuar
Që tërë shirat e botës binin për mua.
Por tani pas kaq vitesh, sigurisht
Nuk ka asnjë kuptim që bie shi.
STUHI
Hënëza krahthyer pas çative
Fshihet në çerdhen e ujërave.
Vështron si rendin mamuthët e natës,
Nga varka e shiut, Noe i pikëlluar.
Mamuthët e natës, të egër dhe madhështorë,
U hapën rreth meje me bujë.
Shthuret shiu si çadër ciganësh
Tendosur nga litarët e ujërave.
Jam cigan i shirave dhe stuhive,
Jma Noe i zemëruar me tërë peizazhet;
Me varkën e shiut më ndjek pas kudo
Fati im prej shpate.
PËRGJITHMONË
Në asnjë dorë të botës nuk më zë gjumi
Isha mësuar me kokën në duart e tua.
E ke ditur që kam diçka nga deti
Breg më breg dhe gjumi s‘më zë…
Ah, isha mësuar me kokën në duart e tua
Tani dhe brigjet më gjumi s’i zë.
TORS
Dil nga mbretëria e gurit!
Kam kaq kohë që trokas te mermerët,
Njëmijë vjet dhe dymijë vjet.
Jemi puthur nëpër iliadat e vjetra
Kur lirës i binin homerët.
O hënë e shiut,
bëje një iliadë për mua
Kur të rrëzohet edhe troja e fundit!
Rri kyçur në gur zemra ime,
njëmijë vjet dhe dymijë vjet.
VETMI
Nga doli kjo vetmi kështu? Më përpara nuk ishte
Tani ngre mure
Dhe mbi ta pikon loti i hënës.
S’kam për t’i parë më drurët që bëhen shpirtra
As pulëbardhat që vdesin në horizont.
As xhadenë e pikëlluar ku baresin vrasësit e vdekur.
As liqenin, as erën e zezë dhe të heshtur të muzgut.
Kudo vetmia ka ngritur muret e saj.
Nga doli kjo vetmi shekullore? Më përpara nuk ishte.
S’kam për ta parë më këtë qytet me kalldrëmet e vjetra
Ngrënë nga patkonjtë e legjendave,
As kështjellën e ngritur mbi sytë e një gruaje,
As minaretë e holla si klithma,
As të gjallët dhe as të vdekurit.
RRI E RRI
Yll i mbrëmjes
Ti me këngën tënde në kafazin e muzgut
Më kujton sytë e saj
Në ngjyrën e detit kur ikin anijet
Rri e rri, druri i pritjes çeli gjethe
Zogjtë e trishtimit dalin te dyert e çerdheve
Druri i pritjes u vesh me vjeshtë
Rrufetë u bien kambanave
Në ajrin e ngjyer me mbrëmje
Druri i pritjes u bë dimër
Çeli dëbora lule te dera
Vetëm tani që u sosën stinët
E kam kuptuar që dashuria s’të sjell në këtë botë
Megjithatë, çdo ditë ngre ura e rrugë.
SHTËPIA E KËNGËS
Shtëpi e vjetër kulmrrëzuar si fati im,
Shteg’ mbuluar me lule harresë.
Shkoi dhe bardi plak me lahutë.
Me sytë prej mermeri të verbër.
Tani edhe mua te balli
Çdo ditë më rëndon një mermer i verbër;
Po shkoj edhe unë mbi lule-harrese,
Po shkoj edhe unë n’shtegun e vjetër.
O shtëpi kulmrrëzuar, ç’qe ky fat?
Sytë e mermertë i kemi pasë
Koha jonë ka kuaj prej druri,
Por koha jonë nuk ka Iliadë.
Ç’të këndojmë iliada të stisura?
Ç’të këndojmë akilët e gënjeshtërt?
Homerin e bënë heronjtë.
Homerin nuk e bëri talenti.
DUKE U KTHYER NË VENDLINDJE
Në prag të periferisë më rrethuan zogjtë.
Erdha nga fushat, prandaj m’u bë kjo pritje
madhështore.
Miq fluturakë, unë ju dua!
Dashuria juaj më ka shqetësuar
Më shumë se format moderne të vjershave.
Në jetën time kam bërë qindra kafaze,
por kurdoherë me porta të hapura.
Bile dhe fëmininë e mbaj mend si pëllumb,
Pezull mbi paqen mëngjesore.
Dhe tani jam i gëzuar që e di
Se kam qenë në kujtesën tuaj që ikte qiejve.
ÇELI TRËNDAFILI
Çeli trëndafili i kuq te porta në mëngjes
Si vetëtimë.
Kështu erdhi dikur një vajzë me shall të kuq
E trokiti tek porta.
Tani nuk jam më i ri dhe ngjyrat i ngatërroj.
Ndofta ky është një trëndafil i bardhë.
Ndofta ky është një trëndafil blu.
Megjithatë e di: erdhi një trëndafil me shall
Dhe ishte një vajzë që çeli gjethe tek porta…
KJO PRANVERË
Eja me mua në kopsht
Tani që dimri iku dhe tërë dëborërat kanë rënë
Nga drurët zbresin ca statuja ajri
Dhe çelin sytë e luleve që flenë.
Por tani që nëna nuk është
Hapen dyert e hijeve e dalin perënditë ilire
Me turinjtë e prerë nga mjegullat e lashta
E trëndafilat janë mbyllur në pikëllimin e vet.
Eja të dalim në kopsht
Por nëna nuk është më!
DHEMBJE
Ngjitet malli nëpër rrënjë e bëhet lule…
O druri i qershisë që të mbolli nëna ime,
Unë jam vëllai yt!
Të dy me duart e saj në përkundi ajo:
Rritu, rritu, o biri im!
Rritu, rritu, o druri i qershisë!
Eh, nëna ime nga njëra klasë te tjetra
-Bir! janë zemëruar perënditë
Sa mirë kur ishit të vegjël
Dhe i faleshin tok shën Mërisë.
Përkund era pikëllimin e luleve,
A ndoshta duart e nënës vizatuar në erë.
Rritu, rritu, druri i qershisë!
Unë s’kam për të lulëzuar më.
MOJ KAPELJA IME E VJETËR
Rrugë, re. Përpara hieroglifja e madhe e ditës.
Kyçin e saj e mban nata.
Lumi Je është shumë larg
Po mua pse më ze malli për toka që nuk i kam parë kurrë?
Vetëm zërin e tyre e kam parë te Li Bo.
Verës që shkoi kisha një stap që u bë shelg te prroi i vjetër.
Do vinë zogjtë, do bëjnë fole
Dhe ne nuk do të jemi më të vetmuar
Moj kapelja ime e vjetër.
Deri në ditën e gjahtarëve.
Gjahtarëve të mallkuar.
Përzgjodhi Gazmend Krasniqi
NO COMMENT