READING

Natalia Ginzburg, U martova me ty për qejf

Natalia Ginzburg, U martova me ty për qejf

      Natalia Ginzburg, U martova me ty për qejf

                                             Komedi në tre akte

Personazhet:

Pietro

Xhuljana, gruaja e Pietros

Vitoria, shërbëtore

Mamaja e Pietros

Xhinestra, motra e Pietros

Akti i parë

Pietro: Ku humbi kapelja ime?

Xhuljana: Ke një kapele?

Pietro: Kisha. Tani nuk po e gjej më.

Xhuljana: Unë nuk po e kujtoj këtë kapele.

Pietro: Ndoshta nuk mundesh ta kujtosh. Nuk e vë prej shumë kohësh. Njihemi prej një muaji.

Xhuljana: Mos thuaj ‹‹njihemi prej një muaji››, sikur të mos isha gruaja jote.

Pietro: Je gruaja ime që prej një jave. Gjatë kësaj jave nuk e kam vendosur asnjëherë kapelen. E vë vetëm kur bie shi me gjyma, dhe kur duhet të shkoj në funerale. Sot bie shi dhe duhet të shkoj në një funeral me mamanë time.

Xhuljana: Do të shkosh në një funeral? Kush ka vdekur?

Pietro: Ka vdekur një që quhej Lamberto Xhenova. Qe miku im.

Xhuljana: Lamberto Xhenova? Po unë e njihja. E njihja shumë mirë. Ka vdekur?

Pietro: Po.

Xhuljana: Lamberto Xhenova. Siç të thashë, e njihja: Ishte shumë i dashuruar me mua.

Pietro: Vitoria! Shih se mos e gjen kapelen time.

Xhuljana: E di kur e kam parë për herë të fundit?

Pietro: Ti ndoshta nuk e ke parë kurrë!

Xhuljana: Nuk po flisja për kapelen. Po flisja për Lamberto Xhenovën. E di kur e pashë për herë të fundit?

Pietro: Kur?

Xhuljana: Pak ditë më parë se të të takoja. Ish janar. Binte shi dhe unë endesha rrugëve dhe kisha një dëshirë të ethshme për të vdekur.

Vitoria: (duke hyrë) Ja kapelja juaj. (Ikën)

Xhuljana: Ndërkohë e shoh tek afrohej, shkurtabiq, shkurtabiq.

Pietro: Jo. Lamberto Xhenova yt nuk ishte ai që njihja unë.

Xhuljana: Pse, ai që njihje ti nuk ishte shkurtabiq?

Pietro: Jo.

Xhuljana: Imi në fakt qe shkurtabiq, me flokë të thinjur… Atëherë, atë mëngjes, sapo e pashë mendova: ‹‹Shpresoj të më ftojë për drekë››. Shkuam me të vërtetë për drekë. Dhe ndërkohë që haja mendoja: ‹‹Qenka shumë i dashuruar me mua, mbase martohem me të, dhe jetoj e qetë; është kaq i mirë, ka për të qenë si një baba për mua››. Kështu mendoja.

Pietro: Lamberto Xhenova im kishte grua dhe fëmijë.

Xhuljana: Edhe i imi kishte grua dhe fëmijë. Por ndoshta qe gati për t’u ndarë. Ishte kaq i dashuruar me mua.

Pietro: Dhe mëpastaj? Pas drekës?

Xhuljana: Më pas, asgjë. Më shoqëroi me makinën e tij në shtëpi. Më premtoi se do të më gjente një punë.

Pietro: Lamberto Xhenova im ishte një person serioz, gjithsesi, nuk ishte ai që thua ti. Tani duhet të shkoj, më pret ime më.

Xhuljana: Sa qejf të shkosh në një funeral me mamanë tënde!

Pietro: Pse flet për mamanë time gjithmonë në këtë mënyrë?

Xhuljana: Jo, thjesht po thoja, sa qejf të shkosh në një funeral me një qejflesh si mamaja jote.

Pietro: A mund ta lesh të qetë mamanë time, të lutem?

Xhuljana: Nuk do të dish nëse më gjeti një punë Lamberto Xhenova? Nuk shkova, sepse më pas u takova me ty. Isha gati të martohesha me çdokënd kur të takova, kupton. Edhe me Lamberto Xhenovën. Me çdokënd. Isha gati për çdo gjë.

Pietro: Ma ke thënë.

Xhuljana: Për çdo gjë. Doja të dilja nga ajo situatë.

Pietro: Kuptoj.

Xhuljana: Kështu u martova me ty. EDHE për para. E kuptove?

Pietro: Po.

Xhuljana: Dhe ti u martove me mua EDHE për mëshirë. Është e vërtetë që u martove me mua edhe për mëshirë?

Pietro: E vërtetë. (Del)

Xhuljana: (i bërtet nga pas) Për këtë arsye martesa jonë nuk është aspak kompakte!

Vitoria: (duke hyrë) Nuk do të ngriheni?

Xhuljana: Për momentin jo.

Vitoria: Avokati do të kthehet vonë?

Xhuljana: Nuk e di. Shkoi në një funeral.

Vitoria: Ka vdekur ndonjë?

Xhuljana: Ka vdekur një që quhej Lamberto Xhenova. E njihja edhe unë, ose ndoshta ai që njihja unë nuk quhej Lamberto, ndoshta quhej Alberto, nuk më kujtohet mirë… Nuk kam kujtesë për emrat. Po ti?

Vitoria: Unë po. Do të më kish pëlqyer të studioja, por mu desh të shkoja të punoja në fshat. Ishim nëntë fëmijë.

Xhuljana: Ndërsa mua nuk më ka pëlqyer kurrë të studioj. Doja të bëhesha aktore. Kështu që, shtatëmbëdhjetë vjeçe ia mbatha nga shtëpia.

Vitoria: Dhe nuk jeni kthyer më?

Xhuljana: Kthehem herëdokur, por jo shpesh. Nuk më hahet muhabeti me time më.

Vitoria: Do të jetë e lumtur mamaja juaj tani që u martuat? Nuk e keni prezantuar me avokatin?

Xhuljana: Ende jo. I kam nisur para. Por e di çfarë, kam frikë mos i ka hequr mënjanë. Për mua. Për ditët kur të kem nevojë.

Vitoria: Mamaja juaj ka të drejtë. Unë e dëgjoj shumë mamanë time. Për të mund të hidhesha në zjarr.

Xhuljana: Po shtëpia jote ku ndodhet?

Vitoria: Shtëpia ime ndodhet në Fara Sabina. Por tani lërmëni të bëj punët. Më mbani këtu me muhabet, dhe mbetem pas.

Xhuljana: A mund të qëndrosh edhe pak? E di që unë asnjëherë nuk kam patur shërbëtore. Ti je e para.

Vitoria: Nuk kishit shërbëtore në shtëpinë tuaj, tek mamaja juaj?

Xhuljana: Jo, jo! Ime më jeton në Romagna, në një fshat që quhet Pieve di Montesecco. Unë kam lindur atje. Është një shtëpi e vogël dhe pa dritë.

Vitoria: Atëherë, ju qenkeni pak a shumë si unë! Qenkeni e varfër!

Xhuljana: Nuk kishim asgjë prej asgjëje. Ishim shumë të varfër dhe mamaja ime herë-herë i kërkonte ndonjë qindarkë tim ati, i cili ishte me një grua tjetër, dhe kishte me këtë grua një kazan me fëmijë. Kështu që, xhepgrisur qe edhe ai. Ndaj ia mbatha që shtatëmbëdhjetë vjeçe.

Vitoria: Po pastaj?

Xhuljana: Erdha këtu në Romë, tek mikja ime, Elena. Doja të bëhesha aktore. Në fillim ndihesha e lumtur, që nuk isha më në Pieve di Montesecco, por në Romë, në dhomën që Elena kishte në Campo dei Fiori. Nuk dija çfarë të bëja për t’u bërë një aktore, atëkohë mendoja se mjaftonte të endesha rrugëve në pritje që dikush të më ndalonte e të më thoshte: Ju jeni fiks ajo që unë kërkoj për filmin tim! Kështu nuk bëja asgjë, eglendisesha rrugëve e prisja, dhe konsumoja të paktat para që kisha. Më pas gjeta një punë. Më mori dikush që kishte një dyqan disqesh, një që quhej Paoluçio. Ishte shumë i dashuruar me mua.

Vitoria: Po ju?

Xhuljana: Unë jo. Në dyqanin e disqeve njoha dikë. Vinte shpesh për të dëgjuar disqet. Kishte një fytyrë të zbehtë, me sy të zinj – të trishtë, të trishtë. Nuk qeshte kurrë. Më pas rashë në dashuri me të. Quhej Manolo. Elena më thoshte: Jo, jo, mos u dashuro me atë! Nuk më pëlqen! Është kaq i zymtë, kaq i zymtë!

Vitoria: Po pastaj?

Xhuljana: Manolo vinte shpesh në dyqan, dëgjonte disqet dhe shihte me sytë e tij të zinj të trishtë, kaq të trishtë. Një ditë më shpuri në shtëpinë e tij, në Via Giulia. Jetonte vetëm me macen.

Vitoria: E zezë?

Xhuljana: E bardhë. Një mace e bardhë, topolake. Nuk bëmë as dashuri atë herë. Qëndronte me macen në krahë duke dëgjuar disqet dhe më shihte me atë fytyrën e tij kaq të trishtë… Qëndruam për pak kështu. Unë shkoja tek ai darkave, e doja dhe vuaja. Por ai më thoshte se nuk mund të dashuronte më. Sepse mendonte gjithmonë për gruan e vet, që e kishte lënë. Gruaja e tij quhej Topacia.

Vitoria: Po përse e kishte lënë?

Xhuljana: Sepse ishte një grua që lodhej shpejt nga burrat, sapo ishte me një kërkonte tjetrin. Kështu më tha ai. Dhe më tha që herë pas here kjo Topacia kthehej tek ai, e lodhur dhe e dëshpëruar, bënte banjë, dhe përsëri ia mbathte me makinë. I ndryshonte shpesh makinat.

Vitoria: Sa njerëz të çuditshëm!

Xhuljana: Ndërsa ai nuk mund t’i ofronte një makinë. Ishte shumë i pasur, por paratë nuk i pëlqenin. Shkruante. Kishte shkruar dy libra. Njëri titullohej: Merrëm Jezu.

Vitoria: Merrëm Jezu?

Xhuljana: Provova ta lexoja. Por nuk kuptova asnjë fjalë. Ia kalova edhe Elenës, as ajo nuk kuptonte asgjë. Dhe gjithnjë më thoshte: Jo, jo, ai nuk më pëlqen fare. Nuk bën as dashuri, ndoshta nuk mundet, ndoshta nuk është mashkull.

Vitoria: Po më pas? Kishte të drejtë Elena?

Xhuljana: Jo. Më pas Manolo më tha të shkoja të jetoja me të. Elena u dëshpërua, por nuk mund t’i thoja jo, dhe atëherë, më në fund bëmë dashuri. Në mëngjes më thoshte të mos ngrihesha, sepse ishte e kotë të ngrihesha. Kështu që nuk shkova më në dyqan, dhe humba punën.

Vitoria: Dhe ai ju thoshte se tani ju donte?

Xhuljana: Jo. Më fliste shpesh për gruanë e tij, Topacian. Sa e bukur qe, sa stil kishte. Ndërsa unë, nuk kisha stil hiç. Dhe ndihesha e mjerë. Humba gjithë shoqërinë time. Elenën nuk e shihja pothuajse fare, as Paoluçion, atë të dyqanit të disqeve. Qëndroja gjithë ditën në shtrat duke menduar… U bëra tjetër njeri. Ndonjëherë mendoja: ‹‹Ku i dihet, mbase martohemi!›› Por nuk ishte rasti t’ia thoja. As nuk bëhej fjalë. Të thashë, nuk më donte. Sipas tij nuk kisha stil. Nuk i pëlqenin gjërat që thoja.

Vitoria: Po përse qëndronit me atë, kur ju trajtonte kështu?

Xhuljana: Sepse nuk mund të largohesha, nuk mund të hidhja asnjë hap. Për më tepër nuk është se më trajtonte keq, ndonjëherë ishte i mirë me mua, vetëm se nuk kishte asnjë interes për mua, asnjë… Kishin kaluar më shumë se tre muaj që qëndroja me atë, kur kuptova se prisja një fëmijë.

Vitoria: Oh! Po pastaj?

Xhuljana: Dhe atëherë ia thashë, dhe ai më tha se gabohesha, që nuk qe e mundur, dhe kështu edhe unë fillova të mendoja se gabohesha. Dhe një mëngjes, zgjohem, dhe ai nuk qe më. Gjej një letër. Thoshte se po largohej për pak. Thoshte të mos e prisja, sepse nuk e dinte kur kthehej.

Vitoria: Po ju? Si ia bëtë?

Xhuljana: Më kishte lënë pak para. Fare pak. Tre mijë lira.

Vitoria: Pak.

Xhuljana: Po. Nisa të qaja, kam qarë nuk e di për sa kohë, pa ngrënë e pa pirë. Nuk kisha asnjë me kë të ngushëllohesha, isha vetëm. Nuk kisha tjetër veç maces. Manolo nuk e kish marrë me vete.

Vitoria: E më pas?

Xhuljana: Asgjë. Një ditë dola të blija diçka për të ngrënë për vete dhe për macen. Kaluan kështu ditë të tjera dhe unë ecja shumë, picesha rrugëve nga dielli, sepse mendoja se po të lodhesha do të humbisja fëmijën. Por ditët kalonin dhe fëmijën e mbartja. Një ditë dëgjova tek hapej dera, befas mu feks përpara një vajzë e pistë, me pantallona të bardha, të ndyta. Më sheh, edhe unë e shoh dhe e pyes: Më falni, kush jeni ju? Dhe vajza gjegjet: Zoti Manolo Pierfederiçi nuk është? Dhe unë ia kthej: Jo, pse? Ju kush jeni? Dhe vajza thotë: Unë jam gruaja e tij. Në vend ia beha: Topacia!

         Vazhdon

Natalia Ginzburg, e lindur në Palermo në 1916, e kaloi fëmijërinë dhe rininë e saj në Torino. E martuar me Leone Ginzburg, drejtues klandestin i lëvizjes antifashiste, e ndoqi atë gjatë viteve 1940-1943 deri në kufi, në Pizzoli, një fshat i vogël në Abruzzo. Në atë periudhë shkroi librin e saj të parë “Rruga që shkon në qytet”. Në 1943 familja Ginzburg ndodhet në Romë, ku Leone arrestohet nga gjermanët dhe vdes në burg një vit më pas.

Bota narrative e shkrimtares është e populluar nga personazhe të vegjël dhe nga fakte të jetës së përditshme. Sekreti i artit të Ginzburgut është thjeshtësia, jo shprehja e sipërfaqësorësisë, por, analiza e thellë e ambientit të përshkruar dhe dominimi i mjeteve shprehëse.

Ginzbug ka shkruar tregime, romane, ese dhe në 1966 provoi rrugën e teatrit me “U martova me ty për qejf”. Disa prej veprave të saj më të njohura janë: “Të gjitha të nesërmet tona” (1952), “Valentino”, tregime, (1957), “Zërat e mbrëmjes” (1961), “Virtytet e vogla”, ese, (1962). Me “Fjalë familjare”[1] (1963) fiton çmimin Strega.

Përktheu Anxhela Lepuri


[1] Përkthyer në shqip nga Donika Omari. Botuar nga shtëpia botuese Elena Gjika, Tiranë 1993.  Shën. Përkth.


  1. […] “Zërat e mbrëmjes” (1961), “Virtytet e vogla”, ese, (1962). Me “Fjalë familjare”[1] (1963) fiton çmimin […]

Your email address will not be published. Required fields are marked *


The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.