Foto ilustruese

Zija ÇELA

U ndie me fat që, atë mbrëmje vonë, shiu nuk e zuri rrugës por në studio. Kishte gjasa për stuhi, sepse fërshëllima e erës dhe shungullimi i bubullimave dëgjoheshin gjithnjë e më afër. Por edhe ai kishte përbrenda furtunën e vet. Ndodhej aty për autoportretin e fundit, atë të moshës së pleqërisë. Le të rronte sa të rronte mëpastaj, vetes kurrë nuk do t’i kthehej prapë.

Telajoja tashmë ishte gati. Madje, për çdo rast, kishte vënë një qiri dyelli në një kupë porcelani, ku dikur kishte shtypur farëza. Nuk donte pasqyrë. As që merakosej për ngjashmërinë fizike të autoportretit. Atë mund ta nxirrte lehtësisht nga kujtesa. Piktori thoshte shpesh se nuk ka aparat dixhital që të mund t’i vihet përballë atij laboratorit natyror, trurit, i cili fotografon, filmon, stampon dhe arkivon të gjalla njëherësh pamjet që dëshiron. Dhe e kishte provuar me dashje në autoportretin paraardhës, dymbëdhjetë vjet më parë. Atë sfidën e francezit “Kjo nuk është një llullë”, ai e kishte ngritur më lart, duke shënuar poshtë: “Ky nuk jam unë.” Ishte koha kur, herë pas here, i shfrente vetes gjithë duf: “Ti nuk di të pikturosh!” Që nga fillimet e kishte ndjekur një dyshim i pashqitshëm për artin e tij. Dhe kishte raste që e brente.

Por atë mbrëmje kishte vetëm një shqetësim, si ta nxirrte jashtë gjendjen e brendshme, si ta bënte pikturike në kanavacë. Dhe cila, cila ishte gjendja?

Ndodhi që atë çast, mbi baxhat prej xhami të çatisë, llapsi përhedhja e zjarrtë e një vetëtime dhe ai u thepis në mendime. Pak nga pak, e përfshiu raporti i vjetër midis trupit dhe shpirtit. Njëherë, në një natyrë të qetë, kishte pikturuar një qyp dhe një flori në fund të tij. Diçitura ishte: “E ç’ndodh më pas?” Shikuesit e merrnin me mend se përgjatë kohës, ndërsa qypi prej balte shpërbëhej, floriri mbetej gjithnjë i ri. Këtë gjendje po përjetonte. I bëhej se me shpirtin që kishte, nëse trupi i tij do të ishte i rikuperueshëm, ai do të vazhdonte të pikuronte edhe për dyqind a treqind vjet. Madje, kushedi kur do të të kujtohej për autoportretin e tretë, atë të pleqërisë.

E nisi punën pa vizatim, drejt e me penel. Dhe drejt e nga sytë, asetet e labirinteve të brendshme. Kishte hedhur ca penelata deri poshtë fytyrës, kur qelqet e baxhës u përskuqën sërish. Kësaj here aq përbindshëm, sa u duk sikur po thërrmoheshin nga zjarri. Duhma zharitëse e rrufesë, që shkarkoi diku afër, u ndie edhe në studio. Nën uturimat e stuhisë dhe rrebeshit të shiut, në tërë zonën përreth dritat u shuan. Ai ndezi qiririn dhe u shtri në kanape, duke pritur të ndreqej defekti elektrik.

Kur hapi sytë dhe shtyu velenxën vjeshtore, u kujtua se, i përthithur nga gjumi, qiririn e kishte harruar ndezur tërë natën. Dhe tashmë ai ishte djegur deri në fund. Por megjithatë, pasi u ngrit, ndonëse në një largësi vetëm pesë hapa, ende po e shihte i shtangur. Çuditërisht, edhe peshqit sikur kishin ngrirë në burgun e tyre, akuariumin prej qelqi. Një bistak i freskët dielli i binte tërthorazi kupës së mbushur me dyellin e shkrirë. Çfarë ishin ato rruaza që vezullonin ashtu përmbi brumin? A mos fotonet e fundit të flakës, që ende rezistonin? Apo farfuronin koka bletësh, që i kishte tërhequr aty aroma e dyellit, me të cilin bëjnë hojet e mjaltës? Si prej një shtyse nga gjendja e mbrëmshme, atij iu kujtua zakoni i tyre i çuditshëm, instikti për finalen mostrazuese. Kur sëmuret një bletë, zakonisht ajo largohet nga zgjoi, që bletët motra të mos e shohin duke vdekur.

Një grimë herë u gozhdua përpara telajos. Gjithsesi, nuk po i bëhej të merrte penelin. E përse ajo mpirje? A thua nuk ndihej mirë? A thua nuk kishte më energji në trupin e drobitur? As që u mor me përgjigjet. Veçse vendosi ta braktiste atë telajo. Do ta linte me aq linja sa kishte hedhur gjatë shtrëngatës, ndërsa të tjerët le të shpreheshin si t’u tekej: Ky është ose Ky nuk është Ai.

Ndërkaq, nxori dyellin nga kupa dhe nisi ta ngjishte e ta zbruante, sikur piktori të qe shndërruar në skulptor. Mbas pak, ujdisi prej tij një qiri të ri. S’e dinte cila do të ishte dora që do ta ndizte. Por fiksimi përse do të ndizej një ditë, i shkrepi në kokë menjëherë. Pastaj, me një kalamendje që befasisht po ia përkëdhelte sedrën, solli nëpër mend galerinë e veprave të tij, ekspozitat, trofetë, koleksionistët, albumet, adhuruesit, klikimet e shumta në Facebook dhe Tuitter. Se si i erdhi ashtu dhe, dalëngadalë, e tërhoqën ca enigma të pazëshme. Po sikur të mos jetë vetëm një dorë dhe vetëm një qiri? Po sikur të jenë shumë shandanë e shumë duar andej-këtej? Po sikur edhe qirinjtë të jenë prej brumërash, ngjyrash e madhësive të ndryshme? Po sikur të ndizen njëkohësisht përtej fushave, përtej maleve, përtej horizonteve që shihen me sy të lirë, përtej deteve me skafe e tragete të bardha, ndoshta aty-këtu edhe matanë oqeaneve, ku ndonjë mik i dashur, ndonjë mike e përzemërt, ndonjë… A do të ketë lot? Është cazë si habi, cazë si ngazëllim, ka bukuri teksa lotojnë zonjat. Atyreve u varën sumbullat vetvetishëm mes qerpikëve dhe aq hijshëm u bien, sa të vijnë para syve ato piklat e shndritshme, kur rosat çohen fluturim prej lumit. Po si, si shpjegohen vallë heshtja e mekur, mallëngjimi dhe paqja e butë në orët e Lamtumirës? Çfarë ndodh me të gjallët në ato çastet kur malli i mungesës, asaj mungesës së pandreqshme të dikujt, e rrit temperaturën nga fitili i dhembjes?

“Çfarë ndodh?”, dëgjoi zërin e vet. “E çka po të duhet ty çfarë ndodh. Kurse si do të ndodhë me zotërinë tënde, ta them unë, mor malukat”, foli rryeshëm, duke e ndërprerë rrjedhën fantaste. “Por më parë ule kandarin, ule. Pra ndalu pak, or plak, se fort po të rren mendja në këtë prag!”

Kur iu vërsul vetes me këtë qortim, ndoshta ishte kthyer tek ai dyshimi brejtës për artin e vet. Sepse pikërisht atë çast po i përfytyrohej qiriri i natës, ai që vërtet ishte djegur deri në fund, por drita e tij nuk kishte ndriçuar askënd.

Tiranë, korrik 2018

Marrë nga profili i Facebook i autorit