QË ME NATË

San Gabrieli shfaqet përmes mjegullës së lagësht dhe vesës. Tërë natën retë patën fjetur mbi fshat, duke marrë ngrohtësinë e njerëzve. Tani dielli është në të dalë dhe mjegulla ngrihet ngadalë, duke mbledhur çarçafin e saj e duke lënë ca shtëllunga të bardha mbi çatitë e shtëpive. Një avull gri, gati i padukshëm, duke u tërhequr nga retë, ngrihet mbi pemë dhe mbi tokën e lagur; por, aty për aty, davaritet. E pas tij ecën më nge tymi i zi që lëshojnë tymheqësit; një tym që mban erë ilqesh të djegur. Qielli duket si i mbuluar me hi.

Tutje, larg, malet janë ende në hije.

Një dallëndyshe përshkoi rrugën e më pas u dëgjua kambana e lutjes së mëngjesit.

Dritat u shuan. Atëherë një njollë ngjyrë dheu mbështolli tërë fshatin, i cili vazhdoi të rënkonte ca më shumë, ashtu i përgjumur në ngrohtësinë e ditës së re.

Rrugës për në Hikilpan, stolisur në të dy anët me kamiçina[1], plaku Esteban vjen shaluar mbi kurrizin e një lope. Përpara ka vënë kopenë e lopëve pëlleja. Ka hipur mbi lopën që të mos i përplaset në fytyrë luzma e karkalecave. Me sombreron e vet tremb mushkonjat dhe, herë pas here, me gojën e tij pa dhëmbë, mundohet t’u fërshëllejë lopëve që të mos mbeten mbrapa. Ato, duke u përtypur, çapiten nëpër barin e vesuar. Mëngjesi sa vjen e zbardhet. Me të dëgjuar kambanat e mëngjesit në San Gabriel, plaku Esteban zbret nga lopa dhe ulet në gjunjë në tokë, duke bërë shenjën e kryqit me krahët e shtrirë.

Një grifshë gërthet në brendësi të pemëve dhe atëherë ai hipën përsëri, ia shalon lopës, heq këmishën, për të trembur lopët me të, dhe vazhdon rrugën.

“Një, dy, dhjetë”, numëron lopët, kur kalon tek gardhi i madh, i vendosur në hyrje të fshatit. Kap për veshi një prej lopëve dhe, duke i zgjatur turinjtë, i thotë: “Ej, lëmake, tani do të të ndajnë nga viçoku. Po të duash qaj, ama sot është dita e fundit që do ta shohësh tët bir.” Lopa e shikon me sytë e qetë, me një tundje të fortë bishti çlirohet dhe vazhdon udhën.

Janë duke rënë kambanat e fundit të lutjes së mëngjesit.

Nuk dihet nëse dallëndyshet vijnë nga Hikilpani apo ikin nga San Gabrieli; vetëm dihet që venë e vijnë duke bërë zigzage, duke e lagur gjoksin në lerën e gjoleve, pa e lënë fluturimin; disa kanë diçka në sqep, si duket kanë marrë baltë dhe diçka tjetër dhe largohen, dalin në rrugë e humbasin tutje në hijen e horizontit.

Retë tani janë sipër në male, larg, dhe ngjajnë si arna gri të qepura në fustanet e maleve të kaltër.

Plaku Esteban shikon se në qiell lëvizin shirita ngjyrash: të kuqë, portokalli, të verdhë. Yjet sa venë e zbardhen. Xixëllimet e fundit shuhen dhe dielli lind i tëri, duke përshkënditur pika qelqi në majat e fijeve të barit.

«Mua më ishte bërë barku akull i ftohtë ngaqë e mbaja zbuluar. Nuk më kujtohet për çfarë tjetër. Mbërrita te dera e splonit të lopëve, por atë nuk ma hapi askush. Pothuaj e bëra copa gurin me të cilin goditja derën dhe nuk doli që nuk doli njeri. Atëherë mendova se pronari im, don Hustoja, do të ishte duke fjetur. Nuk u thashë asgjë lopëve, nuk u dhashë asnjë shpjegim; ika fshehtas që të mos vinin pas meje. Gjeta vendin ku gardhi qe më i ulët dhe kaptova në anën tjetër e u futa në splon, midis viçave. Isha duke hequr shulin e derës kur pashë pronarin don Husto që po zbriste nga papafingoja me zonjushëzën Margarita, e cila po flinte në krahët e tij. Ai po kalonte përmes splonit të lopëve pa më vënë re. Unë u fsheha, duke u bërë njësh me murin, si një thëllëzë e trembur, dhe me siguri ai nuk më pa. Të paktën kështu m’u duk mua.»

Plaku Esteban hapi derën dhe lopët hynë një nga një, ndërkohë, filloi t’i milte. Lopën e ndarë nga viçi e la të fundit. E shkreta pëlliste e pëlliste për viçin, kështu që atij i erdhi keq dhe e la të hynte. “Është hera e fundit, – i tha. – Shko shikoje dhe lëpije; ama shikoje mirë, se nuk ke për ta parë më. Ti je gati për të pjellë dhe nuk ndahesh dot nga ky trap që do të pijë akoma.” Ndërsa atij i thotë: “Hajde, shijoje edhe njëherë, po ta dish se këto sisë nuk janë më të tuat; dhe fute në tru se ky nuk është më qumësht, është kulloshtër për atë që do të lindë.” Dhe e goditi me shkelm nga këmbët, kur e pa se po i pinte të katër sisët. “Do të të thyej turinjtë, qelbash.”

«Dhe do t’ia kisha bërë copa feçkën, po të mos kishte dalë aty, befas, pronari don Husto, që m’u fut me shkelma për të më sjellë në vete. Më zhdëpi mirë e mirë, derisa mbeta i shtrirë, aty midis gurëve, ku më kishte zënë gjumi, edhe pse kockat i kisha aq të dërrmuara, sikur të më paskëshin goditur me plumb. Mbaj mend se tërë atë ditë isha i drobitur e nuk mund të lëvizja nga vendi prej ënjtjeve, që m’u bënë më pas, dhe nga dhimbjet e mëdha që më vazhdonin akoma.

«Ç’ndodhi më pas? Unë nuk mora vesh asgjë. Nuk u ktheva më të punoja me don Huston. As unë e as ndonjë tjetër, sepse po atë ditë ai vdiq. Nuk e dinit ju? Erdhën e ma thanë në shtëpi, ndërkohë që dergjesha në shtrojën time, me plakën pranë, e cila, veç kompresave, po më vinte të ngrohta edhe jaki. Erdhën e ma dhanë atë lajm e më thanë sikur e paskësha vrarë unë. Qenë thashetheme. Epo mirë, mund të jetë dhe ashtu, por unë nuk mbaj mend asgjë. A nuk mendoni se të vrasësh një njeri mbeten gjurmë? Do të mbeten se s’bën, aq më shumë kur është fjala për një zotëri, pronar të dikujt. Por, meqë më mbani këtu në burg, diçka duhet të jetë, si thoni ju? Shiko, ja të them unë, mbaj mend mirë që nga çasti kur godita viçin dhe kur pronari erdhi e m’u hodh përsipër, deri aty mbaj mend mirë; pastaj çdo gjë më është bërë tym. Di që më zuri gjumi, top në vend, dhe kur u zgjova gjendesha në shtrojën time, dhe plaka ime, pranë meje, po më jepte zemër për dhimbjet, sikur unë të qenkësha një çilimi e jo ky goxha burrë i thyer që shihni këtu. Sa ma bëri borxh e i thashë: «Mjaft tani, mbylle!» Ja kështu i thashë, e mbaj mend mirë. Po si dreqin nuk do ta kujtoja që paskësha vrarë një njeri? Dhe çuditem kur thonë se paskam vrarë don Huston. Po me se e paskam vrarë? Thënkan me një gur, kështu? Pa shiko, po shyqyr se, sikur të thoshin se paskësha pasur thikë do të ishin fare zuzarë, sepse unë kam mbajtur thikë kur isha djal i ri e pastaj hiç më, që i thonë kushedi sa vjet.»

Husto Brambila e la të mbesën, Margaritën, mbi shtrat, duke pasur kujdes të mos bënte zhurmë. Në dhomën ngjitur flinte motra e tij, uloke qysh prej dy vjetësh, e palëvizur, me trupin bërë zhele; e shkreta, gjithnjë qëndronte zgjuar. Vetëm në mëngjes e zinte gjumi, në të zbardhur; ama, atëherë flinte si e vdekur.

Dhe zgjohej kur dilte dielli, domethënë tani. Kur Husto Brambila po e lëshonte mbi shtrat trupin e përgjumur të Margaritës, motra e tij i hapi sytë. Ajo dëgjoi frymëmarrjen e së bijës dhe pyeti: “Ku ke qenë mbrëmë natën, Margarita?” Dhe, para se të fillonin të bërtiturat që do ta zgjonin vajzën, Husto Brambila doli nga dhoma me qetësi.

Ishte ora gjashtë e mëngjesit.

Shkoi drejt splonit të lopëve për t’i hapur derën Estebanit. Por mendoi edhe të ngjitej përsëri në verandë për të hequr rrobat e shtratit, ku ai dhe Margarita kishin kaluar natën. “Po sikur t’ia them zotit prift këtë, se dua të martohem me Margaritën? Jo. Jam i sigurt se do të kurdiset një skandal, në qoftë se ia kërkoj priftit këtë. Do të thoshte se është një incest dhe do të na shkishëronte të dyve. Më mirë le t’i lë gjërat të mbuluara.” Ja, këto gjëra mendonte kur e gjeti plakun Esteban duke bërë sherr me viçin, kur e pa që po i fuste duart e tij si ganxha në turinjtë e kafshës së shkretë dhe bile duke e qëlluar me shkelm kokës. Iu duk se viçi ishte i dërrmuar ngaqë i zvarriste këmbët përtokë e nuk mundej t’i drejtonte dot.

Vrapoi u hodh mbi plakun, e mbërtheu për zverku, e përplasi mbi gurë, i hyri me shkelma duke i thënë, me të bërtitur, gjëra që Estebani nuk ua mori vesh kurrë kuptimin. Pastaj ndjeu se po i mjegullohej koka dhe ra e u shemb mbi kalldrëmin e splonit. Deshi të ngrihej, po përsëri ra. Përfundimisht, pas përpjekjes së tretë mbeti në tokë pa ndjenja. Deshi të hapë sytë, por një re e madhe e zezë ia zuri vështrimin. Nuk ndiente dhimbje, vetëm ndiente se një gjë e zezë po ia errësonte mendimin, derisa u zhyt në terr të plotë.

Plaku Esteban u përmend, kur dielli kishte marrë qiellin. Filloi të ecte këmba–doras, duke rënkuar. Nuk e mori vesh as vetë se si e hapi derën e splonit dhe doli në rrugë. Nuk e mori vesh kurrë se si mbërriti deri në shtëpi, me sytë të mbyllur dhe duke lënë tërë rrugës një vazhdë të hollë gjaku. Arriti dhe u shemb në shtrojën e tij, ku e zuri përsëri një gjumë i rëndë.

Duhet të ishte ora aty te njëmbëdhjetë e mëngjesit, kur Margarita doli të kërkonte Husto Brambilën. Ajo hyri në splonin e lopëve duke qarë, ngaqë e ëma, pasi e kishte qortuar shumë, i kishte thënë kurvë.

E gjeti Husto Brambilën të vdekur.

«Dhe thonë se e paskam vrarë unë. Epo mirë, mund të jetë edhe ashtu. Por bën vaki edhe që të ketë vdekur nga xhindosja. Kishte karakter shumë të keq. Çdo gjë i dukej e ligë. Thoshte se grazhdet qenkëshin gjithnjë të qelbura, se koritat nuk kishin ujë dhe se lopët po ngordhnin nga dobësia. Asgjë nuk i pëlqente; bile plaste nga inati pse unë isha i dobët. E si të mos isha aq i dobët, kur mezi kisha kohë për të ngrënë, kur e kaloja tërë ditën pas lopëve! I çoja në Hikilpan, ku ai kishte blerë një kullotë për bagëtinë; prisja derisa të ngopeshin lopët dhe pastaj i vija ato përpara e arrija në të gdhirë. Ishte si një pelegrinazh i përjetshëm.

«Dhe tani, siç e shikoni edhe ju vetë, më keni futur në burg dhe javën që vjen dashkeni të më gjykoni, sepse paskam vrarë don Huston. Mua nuk më kujtohet gjë; por mbase është ashtu, zotëria juaj e dini. Mbase të dy paskemi qenë të verbër dhe nuk paskemi marrë vesh fare që po vrisnim njëri-tjetrin. Mund të jetë ashtu. Kujtesa në moshën që kam unë, të gënjen; për këtë unë falënderoj Zotin, sepse po të kenë marrë fund të gjitha aftësitë e mia, tani nuk humbas kushedi se çfarë, meqenëse nuk më ka mbetur më gjë. Për sa i përket shpirtit tim, edhe atë Atij ia lë në dorë.»

Mbi San Gabriel po bie përsëri mjegulla. Tutje, maleve të kaltër, shkëlqen akoma dielli. Një re pluhuri po mbulonte fshatin. Pastaj ra errësira. Atë natë dritat nuk u ndezën, për zi, sepse don Hustoja ishte pronari i dritës elektrike.

Me t’u errur, qentë nuk pushuan së angullituri deri në mëngjes. Qelqet me ngjyra të kishës, derisa u gdhi, nuk pushuan së shndrituri nga qirinjtë prej dylli që përgjonin trupin e të vdekurit. Gratë, në gjysmë përgjumjen e natës, këndonin me zë të dridhshëm: “Dilni, dilni, dilni, shpirtra të munduar”. Dhe kambanat e vdekjes nuk pushuan tërë natën, deri në të gdhirë. Ato pushuan së rëni vetëm kur i preku drita e agimit.

MAKARIO[2]

Jam ulur pranë kanalit dhe pres që të dalin bretkosat. Mbrëmë, kur darkonim, ia mbërthyen njëfarë potereje dhe nuk pushuan së kënduari deri sa u gdhi. Edhe ndrikulla ime këtë gjë thotë: se gurguleja e bretkosave e la pa gjumë. E shkreta ajo, tani do të flejë. Prandaj më ka urdhëruar që të ulem këtu në anë të kanalit, të rri këtu me një dërrasë në dorë që, sa të dalë bretkosa e parë e të kërcejë jashtë ujit, t’ia shtyp kokën me dërrasë… Bretkosat janë krejt të blerta, përveç barkut. Ndërsa thithëlopat janë të errëta. Edhe sytë e ndrikullës sime janë të zinj. Bretkosat janë të mira edhe për t’u ngrënë. Thithëlopat nuk hahen; por unë i kam ngrënë edhe ato, megjithëse nuk bën t’i hash, dhe për mua kanë të njëjtën shije si bretkosat. Felipa është ajo që thotë se nuk është mirë të hash thithëlopat. Felipa i ka sytë të gjelbër si të maceve. Është ajo që më jep për të ngrënë në kuzhinë, sa herë më takon të ha. Ajo nuk do që unë t’i vras bretkosat. Por, megjithatë, është ndrikulla ajo që më urdhëron çfarë të bëj… Unë më shumë dua Felipan se ndrikullën sime. Ama është ndrikulla ajo që i nxjerr paratë nga xhepi e ia jep Felipas për të blerë gjërat që duhet për të ngrënë. Felipa vetëm rri në kuzhinë dhe gatuan për ne të tre. Që kur e kam njohur, nuk e kam parë të bëjë gjë tjetër. Sa për të larë enët, kjo punë më takon mua. Edhe sjellja e druve dhe ndezja e zjarrit është detyra ime. Kurse ndarja e gjellës, është puna e ndrikullës time. Pasi ka ngrënë për vete, ajo, me duart e saj, bën gati dy racione, një për Felipan dhe një për mua. Por, nganjëherë, Felipa nuk ka dëshirë të hajë dhe atëherë, të dy racionet ngelen për mua. Prandaj e dua Felipan, sepse unë gjithnjë kam uri dhe nuk ngopem kurrë, as kur ha edhe racionin e saj. Kot thonë që njeriu u ngopka, unë për vete nuk ngopem, sado të më japin për të ngrënë. Këtë gjë e di mirë edhe Felipa… Njerëzia thotë poshtë e lart se unë qenkam i çmendur ngaqë nuk u ngopkam kurrë. Ndrikulla ime i ka dëgjuar këto thashetheme. Unë vetë nuk i kam dëgjuar. Ndrikulla nuk më lë kurrë të dal vetëm në rrugë. Ajo më nxjerr vetëm kur më shpie në kishë për të dëgjuar meshën. Atje më rregullon pranë saj dhe m’i lidh duart me cepat e shallit të vet. Unë nuk e di pse m’i lidh duart; por, sipas saj, ngaqë mund bëj ndonjë marrëzi. Një ditë shpifën, se unë doja të mbysja dikë; se i paskësha përdredhur zverkun një zonje, ashtu kot fare. Unë nuk mbaj mend të kem bërë gjë të tillë. Por, prapë, është ndrikulla ajo që thotë se unë i bëkam këto proçka, dhe ajo nuk thotë kurrë gënjeshtra. Kur më thërret për të ngrënë, ma vë ushqimin përpara dhe nuk vepron si disa të tjerë, që më ftonin për të ngrënë me ta dhe pastaj, sa u afrohesha, më qëllonin me gurë e më detyronin t’ia mbathja vrapit, pa ngrënë asgjë. Jo, ndrikulla ime më trajton mirë. Prandaj jam i kënaqur në shtëpinë e saj. Aq më tepër, ngaqë këtu jeton edhe Felipa. Felipa është shumë e mirë me mua. Prandaj e dua… Qumështi i Felipas është i ëmbël si lulet e obeliskos[3]. Unë kam pirë qumësht dhie, bile edhe qumësht dose lehonë, por jo, nuk i afrohet fare qumështit të Felipas… Por tani ka kohë që nuk m’i jep më t’i thith ato llokma llokume, të cilat ajo i ka aty ku ne kemi vetëm brinjë dhe prej të cilave del, po të dish ta nxjerrësh, një qumësht më i mirë se ai që na jep ndrikulla ime për mëngjes të dielave… Felipa, më përpara, vinte çdo natë në dhomën ku flija unë, më afrohej, mbështetej mbi mua apo më tërhiqte e më afronte njërin krah të saj. Pastaj më rregullonte, që unë të mund të thithja prej tyre atë qumështin e ëmbël dhe të ngrohtë që më vinte me currila nëpërmjet gjuhës… Shumë herë kam ngrënë lule obeliskoje për të shuar urinë. Por qumështi i Felipas mua më pëlqente shumë, jo vetëm për shijen që kishte, por edhe sepse, në kohën që e shkoja poshtë gllënjkën, Felipa më ledhatonte te brinjët e ngado tjetër. Pastaj, pothuaj, gjithnjë ndodhte që atë ta zinte gjumi, ashtu bashkë me mua, deri në mëngjes. Dhe kjo ishte në të mirën time, sepse atëherë unë nuk kisha më as të ftohtë e as frikë se mos shkoja në ferr, nëse ndonjë natë vdisja ashtu papritur tek flija… Nganjëherë, vërtet nuk e kam aq frikë ferrin. Ama, nganjëherë më venë shtatë. Pastaj, më pëlqen t’i jepem asaj frikës së mirë se ndonjë ditë do të shkoj në ferr, ngaqë jam kokëshkretë dhe ngaqë kam qejf t’i vërsulem me kokë të parit që më del përpara. Por vjen Felipa dhe ma largon frikën. Ajo më përkëdhel me duart e saj, siç di të bëj vetëm ajo, dhe ma heq frikën, frikën që kam, se mos vdes. Dhe në çast unë e harroj fare atë frikë… Felipa, kur ka dëshirë të rrijë me mua, thotë se ajo do t’ia tregojë Zotit të gjitha mëkatet e mia. Se shumë shpejt ajo do të shkojë në qiell e do të bisedojë me Atë, duke iu lutur që të më falë për të gjitha ligësitë, me të cilat trupi im është i mbushur plot, që nga koka deri te këmbët. Ajo do t’i thotë të më falë, që unë të mos shqetësohem më. Prandaj rrëfehet çdo ditë. Jo sepse është e keqe, por ngaqë unë jam mbushur plot me demonë dhe ajo do të m’i nxjerrë të paudhët nga trupi, duke u rrëfyer për mua. Çdo ditë. Çdo mbrëmje. E shkreta ajo, do të ma bëjë këtë nder gjithë jetën. Kështu thotë Felipa. Prandaj unë e dua shumë Felipan… Megjithatë, ajo që jam kokëgdhe nuk është një gjë e pakët. Dikush mund ta përplasë kokën tek kolona e korridorit, gjithë ditën, dhe koka nuk i pëson gjë fare, duron e nuk çahet. Ama, një tjetër mund ta përplasë për sheshi, në fillim ngadalë, pastaj më fort, dhe ajo tringëllin si një daulle. Si ajo daullja që kërcet bashkë me bririn në aktet solemne të festave kishtare për Zotin. Dhe atëherë, dikush ndodhet në kishë, i lidhur pas ndrikullës, duke dëgjuar daullen që kërcet jashtë: bam-bum… Dhe ndrikulla ime thotë se në dhomën time ka pleshta, tartabiqe dhe akrepa, ngaqë unë vazhdoj me zakonin tim të keq të përplas kokën për sheshi dhe se, për këtë gjë, dashkam të shkoj e të digjem në ferr. Por unë dua vetëm të dëgjoj daullen. Dhe këtë gjë ndrikulla ime duhet ta kuptojë. Dua ta dëgjoj njëlloj sikur jam në kishë dhe mezi pres të dal në rrugë për të parë se si është ajo daulle, e cila dëgjohet deri në thellësinë e kishës, duke mbytur edhe zërin e zotit prift që flet për ndëshkimet… “Rruga e gjërave të mira është plot dritë. Rruga e gjërave të liga është e errët.” Këtë thotë zoti prift… Unë ngrihem dhe dal nga dhoma ime, kur ende është errësirë. Pastroj rrugën dhe kthehem përsëri në dhomë, para se të më kapë drita e diellit. Në rrugë ka vetëm telashe. Ka plot nga ata që të godasin me gurë, sapo të shohin. Gurë të mëdhenj e të mprehtë të bien si shi nga të katër anët. Dhe pastaj duhet arnuar këmisha e duhet pritur shumë ditë, derisa të mbyllen të çarat në fytyrë apo në gjunjë. Dhe hajde të durosh që të t’i lidhin përsëri duart, sepse me to do të kruash dregëzat, do të lëndosh plagët e gjaku do të fillojë prapë të rrjedhë curril prej tyre. Dakord që edhe gjaku ka shije të mirë, megjithëse, në të vërtetë, nuk i afrohet shijes së qumështit të Felipas… Kjo është arsyeja që unë rri gjithnjë i mbyllur brenda në shtëpinë time: të mos më godasin me gurë. Sapo më japin për të ngrënë, mbyllem në dhomën time dhe i vë llozin mirë derës e rri në errësirë, që mëkatet të mos më shohin e të mos më gjejnë dot. Dhe as që e ndez fare pishën për të parë se nga vijnë e më ngjiten tartabiqet. Vetëm ashtu jam i qetë. Shtrihem mbi shtrojën time dhe, kur ndiej se ndonjë tartabiqe ecën mbi zverkun tim, ia këput me dackë dhe e bëj purthë. Ama pishën nuk e ndez. Nuk ka për të ndodhur kurrë që mëkatet të më gjejnë të papërgatitur, duke më parë sa të ndez pishën për të kërkuar tartabiqet, të cilat më futen poshtë mbulesave… Tartabiqet kërcasin si përcet në zjarr, kur i shtyp. Nuk e di, nëse kërcasin ashtu bulkthat. Kurrë nuk kam vrarë bulktha. Felipa thotë se bulkthat bëjnë potere gjithnjë, nuk ndalojnë as për të marrë frymë, që të mos dëgjohen britmat e shpirtrave që vuajnë në purgator. Ditën që nuk do të ketë më bulktha, bota do të mbushet me britmat e shpirtrave të shenjtë dhe të gjithë do t’ia fusim vrapit të tmerruar nga frika. Veç mua më pëlqen shumë të mbaj vesh se si këndojnë bulkthat. Në dhomën time ka shumë. Ndoshta ka më shumë bulktha se tartabiqe në palat e shtrojës ku shtrihem. Por ka edhe akrepa. Herë pas here akrepat bien nga çatia dhe njeriu duhet të rrijë i ngrirë, pa marrë as frymë, kur ata ecin mbi të për të zbritur në tokë. Ndryshe, po të lëvizë ndonjë krah apo t’i dridhet qoftë edhe një muskul, menjëherë do të ndiejë djegien e pickimit. Dhe ajo dhemb shumë. Felipan njëherë e pickoi një nga këta në mollaqe. Ajo nisi të qajë dhe, e lebetitur, t’i lutej Shën Virgjëreshës që të mos i pësonin gjë mollaqet. Unë ia leva me pështymë. E kalova gjithë natën duke ia lyer mollaqen me pështymë e duke u lutur bashkë me të dhe, kur pashë se nuk po qetësohej me ilaçin tim, atëherë fillova të qajë edhe unë për ta ndihmuar… Gjithsesi, mua më pëlqen më shumë të rri në dhomën time, sesa të dal në rrugë e të bie në duart e atyre që rrahin njerëz. Këtu brenda, askush nuk më bën dot gjë. Ndrikulla nuk më bërtet, kur më shikon që ha lulet e obeliskos të saj, frutat e arrajanës[4] apo të shegës. Ajo e di që jam i babëzitur. E di se nuk ka asnjë ushqim që ma mbush zorrën mua, edhe sikur të rri çdo çast duke çukitur ushqim sa këtu atje. Ajo e di që unë ha nga qulli i qiqrave që u jap derrave të majmë dhe nga misëri i thatë që u jap derrave të dobët. Kështu që ajo e di tashmë se jam i uritur tërë ditën, që kur gdhihet, derisa ngryset. Dhe sa kohë të gjej për të ngrënë në këtë shtëpi, nuk kam për të lëvizur këtej. Sepse unë besoj se ditën që do të lë të ngrënët, do të vdes dhe atëherë, me siguri, do të shkoj drejt e në ferr. Dhe prej andej nuk do të më nxjerrë dot askush, as Felipa, që është aq e mirë me mua, as hajmalia që më ka dhuruar ndrikulla ime dhe që e mbaj me vete të varur në zverk…

Dhe ja ku rri buzë kanalit, duke pritur që të dalin bretkosat. Por, deri tani që tregova gjithë këto gjëra, nuk është dukur asnjë. Në qoftë se nuk dalin akoma, ka mundësi të më zërë gjumi këtu, e nuk do të mundem t’i vras dot, kështu që pastaj ndrikullën time nuk do ta zërë më gjumi nga këngët e tyre dhe do të tërbohet nga inati. E atëherë ajo do t’i lutet ndonjërit nga lukunia e shenjtorëve që ka në dhomën e saj, që mua të më marrin shtatëqind dreqër e të më tërheqin zvarrë e të më çojnë drejt e tek ndëshkimet e përjetshme, pa kaluar fare nëpër purgator, e unë atëherë nuk do të mund t’i takoj kurrë as tim at e as time më që janë atje, në purgator… Po më mirë të vazhdoj duke bërë muhabet… Ama, dëshira më e madhe që kam është të provoj edhe një herë disa gllënjka nga qumështi i Felipas, nga ai qumësht aq i mirë e i ëmbël, si ai mjalti që del nga lulet e obeliskos…

përktheu: Bajram KARABOLLI

[1] Camichine – një lloj fikusi.

[2] Macario – emër fëmije që vjen nga greqishtja makarios, nga fjala mákas, që do të thotë “fatlum, i gëzuar, i lumtur” dhe që përfaqëson njeriun, të cilit gjithnjë i prin fati i mirë.

[3] Obelisco (sp.) – shkurre rreth katër metra e lartë, me lule të shumta ngjyrë rozë, të kaltër apo të bardhë, të cilat hahen dhe janë të ëmbla.

[4] Arrayana (sp.) – një lloj bime e afërt me guajavën, që hyn te familja e mërsinave, me lartësi rreth gjashtë metra, me trung plot të çara, degëshumë, me gjethe afërsisht si të portokallit, me lule të bardha e aromatike dhe me një lloj frute tropikal në madhësinë e shegës.