Gazmend KRASNIQI – Choix de poèmes – traduits de l’albanais par Alexandre Zotos
FLUTUR NATE
Pak rëndësi ka ku e gjeti flutura e natës guximin
M’u ulë në pasqyrë. Pak rëndësi ka shpirti i kujt
Është, kur s’ka gojë ta thotë. Është mik “një nate”, besoj.
Më mjafton të kujtoj se n’atë pasqyrë, si në fund
Të kohës, kam parë të vetmen muzë pa maskë:
Si s’shqitej, edhe pse në heshtjen e dritën e rreme,
Pa ngjyrë e trajtë, duke zhbërë mendimin, duke bërë
Të plotën me copat e mia, më tërhiqte nga vetja.
Në s’mbërrita kurrë, më mjafton se tash e di
Se ka një rrugë që t’çon atje,
Se si hyjni që s’e ka vënë për fije vetveten,
LE PAPILLON DE NUIT
Peu importe de savoir où le papillon de nuit a trouvé l’audace
De se poser sur le miroir. Ni de savoir de quel esprit
Il émane, puisqu’il n’a de quoi le dire. Il est l’ami d’une nuit, je pense.
Il me suffit songer que sur ce miroir, comme si c’était
La fin des temps, j’ai entrevu l’unique muse privée de son masque :
Il n’en décollait plus, en dépit du silence et du faux jour ambiant,
Sans trait ni forme, où se diluait ma pensée, me tirait hors de moi
Recomposait un tout de ce qu’il prélevait de moi-même.
Si je n’atteignis jamais au but, j’ai du moins la satisfaction de savoir,
Désormais, qu’il est une route qui conduit là-bas,
Que tel un dieu peu soucieux de sa propre personne,
Je prendrai la route du seul pays où aller, muni de mon bardat,
Des miroirs, des hommes qui savent pourquoi ils s’y voient,
Et autres créatures, ignorantes de ce qui se passe autour, tel ce papillon.
Në t’vetmin vend ku shkohet vetëm, do mbart rraqe,
Si pasqyra, njerëz që dinë pse shihen aty,
Gjallesa të tjera, si kjo flutur nate, që s’dinë ç’bëhet.
KY GISHT VIGAN REJE
Ky gisht vigan reje, drejtuar hapësirës,
Pak përpara qe reptil i zjarrtë që piu
Dy ylbere të pasdrekes: s’ditëm kë ka
Për zemër, Qytetin e Qiellit a Tokës,
S’ditëm për kë ruante kokrrën e rrufesë.
Ky gisht është provë e ngulmimit te Ideja
E pastër dhe që s’dimë se kujt i përket.
E njohim? Na njeh? S’është as ky fundi:
S’do rrojë më gjatë se sfida kryeneçe
E flakës së gjelbër të dheut
Në sytë e papastër prej bote.
CE DOIGT GÉANT D’UN NUAGE
Ce doigt géant d’un nuage pointé vers l’espace,
Apparut juste avant le reptile crachant le feu qui avala
Les deux arc-en-ciels de l’après-midi : nul n’a su
Qui a sa préférence, entre la Cité Céleste et la Cité Terrestre,
Nul n’a su à qui il réservait le grain du tonnerre.
Ce doigt atteste d’une fixation dans l’Idée
Pure, et de ce que nous ne savons à qui elle revient.
Connaissons-nous son auteur et nous connaît-il ?
Et là n’est pas le point final. Il ne vivra plus longtemps
Que le défi orgueilleux de la flamme verte
Jaillie du sol sous les yeux impurs de ce monde.
Agora
Kur shqelmat prej fëmije të dritës mbi xhame,
që shpallin ardhjen e mëngjesit, bëhen gjithnjë
e më të lodhshëm, kur lodrat e vajzës, andej-këndej
dhomës, bëjnë zhurmë edhe më shumë
se lajmet e reja të ditës, më vjen ndërmend
se preka në ëndërr idenë e qenies
së pastër – një çast pasmesnate, ku janë lexuar të gjithë
librat, ku janë parë të gjithë filmat, ku janë
grisur këpucët në gjithë peizazhet virtuale
të tv-së. A mund të jesh prapë Mbreti i gjithësisë?
Pyes, se jam, se rrjedh lumi i materies në gishta,
se ndodh ligjërimi i faturave të fatit
dhe vë veton kamja e leksikut të tyre,
e madhe sa tezga e dyqanit të çikërrimave
në mes të sheshit, që, si përditë, i bie përmes.
Në çastet kur trupi do ndihej i fortë sa fjalët
– të rrallat, të brishtat, të pabesat – mbaja
shpresë të flisja gjatë edhe për dashurinë,
kaq shpejt, kaq njerëzishëm, kaq prerë sa
ç’i them vdekjes: “Mirëmëngjes, e dashur”!,
por s’vjen dita e fatit: kur boria e diellit hapet
në forma të papëlqyera, që mbase vetëm qenia e pastër
mund ta shpëtonte, e nuk vlen as të bësh filozofin, mund
të kem Sokratin në kokë për të thënë: “sa shumë gjëra
që s’më duhen, ka këtu”, vetëm se çfarë
shkreptin herë – herë në çantën time, nuk është
meteorit fjalësh, por kripë e pastër greke.
Agora
Quand les enfantines cognées de la lumière sur la vitre,
annonce du jour levé, se font de plus en plus lassantes,
quand les jouets épars de la petite fille, dans sa chambre
se font encore plus bruyants
que les dernières nouvelles du jour, l’impression me vient
d’avoir touché, en un rêve, l’idée même d’une pure essence
– un instant à minuit passé, après que furent lus tous les livres,
visionnés tous les films, déchirés tous les souliers
par tous les paysages virtuels sur écran TV.
Est-il possible, t’interroges-tu, que tu redeviennes le Roi de l’univers ?
Car je suis, car le fleuve matériel coule entre mes doigts,
car je me trouve être le discours des factures du destin
et mets mon veto sur leur réserve lexicale,
aussi vaste que l’éventaire du magasin de babioles,
sur la place centrale, que je traverse jour après jour.
Dans les moments où le corps se sent aussi fort que les mots
– les plus rares, les plus fragiles, les plus traîtres – je m’espère
capable de parler en abondance de l’amour même,
et si promptement, si uniment, si franchement,
que j’en serai à dire à la mort : bonjour, ma chérie !
mais le jour fatal ne paraît pas : quand éclate le clairon du soleil
en des formes déplaisantes, quand seul un être pur, peut-être,
saurait s’y soustraire, et que rien ne sert de jouer au philosophe,
il ne me reste à l’esprit que ces mots de Socrate : combien de choses,
par ici, dont je n’ai besoin, sauf que jaillissent parfois, de mon sac,
non des mots tournés météorites mais des grains de sel grec.
TË DIELA
Mami ka menduar për pluhurat,
babi për libër gjëegjëzash.
E diel. Ç’është e re? Ç’është e vjetër?
Vajza ëndërroi kurorë princeshe,
babi fronin e melankolisë së vet.
Të pish kafe me vetminë dhe t’mos kesh fjalë,
thua se ke kuptuar të vërtetën:
Lamtumirë, zemër që nuk zbavitesh!
Zemër që zbavitesh, ndarë mënjanë dijesh
që fitova, ngurrimesh të bëra pyetje:
A do shpëtoj nga gabimet? A duhet ta kalojmë cakun?
Top of Form
Në ditët që zgjaten, zërat ngrihen
nga toka që prapë atje të kthehen –
një askush bëhet mbreti i përsëritjes.
LES DIMANCHES
Maman songe aux poussières,
papa à son livre de devinettes
C’est dimanche. Quoi de neuf ? Quoi de vieux ?
La fille a rêvé d’un diadème de princesse
papa du siège où se posera sa mélancolie.
Boire un café en solitaire, sans avoir rien à dire,
comme si tu avais saisi le vrai des choses :
Adieu, ô coeur sans divertissements !
Coeur qui se divertit, retiré dans le savoir
acquis, plongé dans les incertitudes, je t’ai interrogé:
Me sauverai-je de mes erreurs ? Faut-il outrepasser la limite?
Dans les jours qui languissent, des voix montent
de la terre, avant d’y retourner –
un anonyme se fait le roi de la répétition.
SHKODRA
Ja, zbritur prej kullash të kaltrive, me këngë floçkash e satirësh
shqipja që vendon gardhin e ditëve, një kopsht që shkon
e vjen nën gjethet e ngrira të bime kurrë të dukshme,
por plot kundërmime, dëshmia se jemi ata fëmijët e vocërr
që luajtëm, në skutat ku flenë fillimi e fundi, me buaj
dalldisur dashurie dardane për detin; ja, rezultati i një takimi,
duke u mbërthyer, duke gjetur zgjidhje drejt ashpërsisë
së buzëqeshjes, duke ngacmuar dritën e bollshme
me sigurinë e saj të fundme, si shqipe që ngurron
e ngurron e pastaj sulet, si filozof që thotë çdo mur
është një portë, si monedha antike dhe lumi i poetikës
së saj të errët, ku peshku i trembur i qenies kërkon dritën
pa moshë; ja frika në pëllëmbë (tashmë kallpe), që vjen
e ikën nga pamja, për vetvetet e tretura te monedha e kohës
zero, ku s’i gjejmë fjalët që do duheshin, edhe pse
e dimë se një ditë hapësira me to do flasë, se për këtë
i ngjet dita librit me imazhe, që rri si një turmë murmuritëse
te dera; dhe ja portreti që s’e varim dot në mur pa ardhur
mjeshtri i disonancës – ja kafshimi yt gjeometrik,
ja pjesët e mia më të buta e më të holla: zemra, për shembull,
se mban më shumë.
SHKODRA
Descendant des kullas d’azur, parmi le chant des ondines et des satires,
voici la langue chkip, qui se pose sur la haie des jours,
jardin qui va et vient sous les feuilles gelées de plantes
invisibles mais riches d’odeurs, témoins que nous sommes bien
ces enfants et oiseaux qui jouaient dans les recoins où dorment
avec les boeufs le début et la fin, tous épris d’un amour dardane
pour la mer; voici le résultat d’une rencontre où s’invente et se noue
une solution touchant l’âpreté des sourires, où l’on taquine la lumière
qui déborde, en son pleine assurance, telle notre langue qui hésite
longtemps puis s’élance, tel le philosophe qui en tout mur voit
une porte, telle une monnaie antique et tel le fleuve de son ombreuse poétique
où le poisson de l’essence, affolé, aspire à la lumière sans âge ; voici,
au creux de la paume, la crainte (désormais fausse), pour nous-mêmes,
qui paraît puis disparaît aux yeux, bientôt dissoute dans la monnaie
du temps zéro dès lors qu’on ne trouve plus les mots requis, même si
l’espace, un jour, conversera avec eux, on le sait, car le jour tient
d’un livre d’images en attente, à la porte, telle une foule qui bourdonne.
Et voici le portrait qu’on ne saurait accrocher au mur sans la présence
du maître de la dissonance – voici ta morsure géométrique,
voici mes zones les plus tendres et les plus minces : tel le coeur,
pour sa plus grande contenance.
HISTORIA E NJË TAKIMI
Ai burrë që mendimet i bëjnë zhurmë më shumë
se karvani i makinave; që pi në dritën e muzgut
mushtin e ditëve që s’bëjnë histori; që s’më sjell
as emocionin, as rregullin që e rren; që s’më sjell
largësitë e shkelura mbi shpinën e tokës: ai burrë
ka emrin tim. Ecja e tij mbyllet te një libër i hershëm.
Ose, më mirë, te disa libra, që s’i nxjerr nga biblioteka
as kur kam mort, as kur kam festa, përderisa
s’e ngushëllojnë matematikën e dyshimtë të moshave.
Përderisa mendoj, fundja, ç’vlen takimi me të, kur s’do
t’ia dijë për sëmundjet e mia, as kur lumi s’kthehet lart,
edhe pse i vizatoj krahë, as kur lumi s’fle, edhe pse
i këndoj ninulla! Përderisa mendoj se ai takim – torturë
ndoshta është portë tiranie të re.
HISTOIRE D’UNE RENCONTRE
Cet homme dont les pensées font plus de bruit
qu’un convoi de machines, qui boit à la lumière du crépuscule
le moût des jours sans histoire, qui ne me cause
ni émotion ni règle qui la déjoue, qui ne m’apporte
les lointains de cette terre que des pieds ont foulés: cet homme
porte mon nom. Un livre ancien renferme son chemin.
Ou plutôt, certains livres qu’il ne retire pas de sa bibliothèque,
fût-ce les jours de deuil ou de fête, dès lors qu’ils ne consolent
de l’incertaine arithmétique des âges. Dès lors que cette rencontre
ne compte guère, qu’il ignore tout de mes maladies,
pas même quand le fleuve ne reflue vers sa haute source,
et ce bien que je lui dessine des ailes, fût-ce quand il ne dort pas
et que je lui chante des comptines ! Dès lors que cette rencontre-épreuve
est la porte ouverte, peut-être, à une tyrannie nouvelle.
(PRAPË) ARS AMATORIA
Ke fjetur një jetë në djepin e parehatshëm të ritmit
që me doçka bebeje përpiqet të mbajë
historinë në vetën e parë shumës,
ke fjetur mbi gurin e ftohtë të një fjale të panjohur
dhe ke parë ëndrra që s’trembin njeri,
je zgjuar nga gozhda e rimës dhe gozhda
e puqjes së dy fjalëve pas dymijë vjetësh
dhe veten e ke gjetur në këmbë të malit
si gur që era sulej ta thërrmonte
siç bën sa herë me materien. Poetë të tjerë
i çuan gratë e veta në Olimp, këtu, në një muaj
midis shkurtit e marsit, ti prishe gjithato palë këpucë
me mua: dikush që tha se ky s’është realiteti,
trenat që brenda nesh i shpëtuam nga përplasja
e humbën tej në horizontin e lëvizshëm, me pluhur,
na kanë mbyllur në tokën ku tingulli
bashkohet me fjalën. Po të mos kishim qenë
një herë poshtë kapakut të pianos,
një herë tjetër brenda motorit të gjinkallës,
nuk do t’i dinim gjithë këto. Po të mos i kishim
ditur gjithë këto, nuk do të hidheshim
nga skajet te skajet, që dinë të qeshin e qajnë
si një kujtim yni – legjendë, këngë apo mit –
që pritet të thotë nëse siguria dhe pasiguria
janë çështje e hapur, si muzë dhe flijim,
si ditë e parë e botës, si intonimi i frigoriferit
me notën shpërfillëse të erës, si fraza që s’pyet
kur bie pingul në aromën e mprehtë të gatimit:
dashuria është zanati i atyre që s’njohin frikën.
ARS (BIS) AMATORIA
Tu as dormi une vie entière dans le lit incommode du rythme
qui, de sa menotte de bébé, s’efforce de porter
ton histoire à la première personne du pluriel,
tu as dormi sur la pierre froide d’un mot inconnu
et vu des rêves qui ne sont pas pour effrayer un homme,
tu t’es réveillé sous la pointe du clou de la rime et du clou
de l’accord entre deux mots obtenu au bout de deux mille ans
et tu t’es retrouvé à pied d’oeuvre au pied de la montagne
telle une roche que le vent s’évertuait à décomposer
comme il en use avec toute matière solide. D’autres poètes
conduisirent leur élue sur l’Olimpe, de cette terre, dans le mois
intermédiaire entre février et mars, cependant que tu éculais
avec moi toutes tes paires de chaussures : là n’est pas la réalité
énonça quelqu’un, les trains qui parèrent en nous à l’entrechoc
et se perdirent à l’horizon mouvant, dans un nuage de poussière,
nous ont reclus sur une terre ou le son
va de pair avec le mot. Si nous n’avions pas été
tantôt sous le rabat du piano,
tantôt au coeur du moteur de la cigale,
nous ne saurions rien de tout cela. Et si nous n’avions eu
connaissance de tout cela, nous ne nous élancerions pas
d’un extrême à l’autre, où l’on sait rire et pleurer
comme ferait un souvenir personnel – légende, chant ou mythe –
dont on attend qu’il dise si la certitude ou l’incertitude
sont une question ouverte, telle celle de la muse et du sacrifice,
du premier jour du monde, du diapason entre le frigidaire
et la rumeur dédaigneuse du vent, de la phrase qui, à l’apic
du parfum aigu de l’élaboration, ne demande pas si
l’amour est ou non le métier de ceux-là qui ignorent la peur.
MUZA HERMETIKE
Dikur shkruaja, bie fjala: cari dimër
me skeptër shpërndan kavalerinë e erërave,
po pranvera e këngës do m’rinxjerrë mbi dhera:
jam dru skandaloz i tragjedive –
dhe ma mbante kokën nga qielli
një dorë ku doja të flija përgjithmonë:
muza ime që, po ta shihje, ecte hundëpërpjetë.
Tashti që hedh përnatë dengje ëndrrash
nga qerrja e stinëve, si dru plak shtrëngoj
gjethen e fundit, se mos zemra e dimrit
mund të prekej nga vallja e saj –
dhe ma mban kokën nga toka
një dorë ku dua të trullosem përgjithmonë:
muza ime që, po e thirre, mbase prapë shihet.
MUSE HERMÉTIQUE
Il m’est arrivé d’écrire, par exemple : le tsar hiver,
agitant son sceptre, lance la cavalerie des vents,
mais le printemps des romances s’en va me rendre à la terre:
je suis fait du bois scandaleux des tragédies –
et une main me tenait la tête tournée vers le ciel,
une main où j’aurai voulu dormir à jamais :
ma muse même allant le nez en l’air, si vous veniez à la voir.
À présent que je jette dans la nuit noire des ballots de rêves,
déchargeant le chariot des saisons, je serre contre moi,
tel un vieil arbre, l’ultime feuille, espérant que sa danse
saura toucher le coeur de l’hiver –
et me fait tourner la tête vers le sol une main
où je voudrais m’étourdir à jamais :
ma muse même qui se montrera peut-être, si vous appelez.
NO COMMENT