RENE CHAR

LE CARREAU

Pures pluies, femmes attendues,

La face que vous essuyez,

De verre voué aux tourments,

Est la face du révolté ;

L’autre, la vitre de l’heureux,

Frissonne devant le feu de bois.

Je vous aime mystères jumeaux,

Je touche à chacun de vous ;

J’ai mal et je suis léger.

                    DRITARJA

Shira të qashtra, gra të mirëpritura

Faqja që ju po fshini,

Prej qelqi të damkosur,

Është ajo e një shpirti rebel ;

Tjetra, qelqi i fatlumit,

Para zjarrit të vatrës rrëqethet.

Ju dashuroj mistere binjakë,

Prek secilin prej jush ;

Vuaj dhe ndihem mirë.

JOIE

            Comme tendrement rit la terre quand la neige s’éveille sur elle ! Jour sur jour, gisante embrassée, elle pleure et rit. Le feu qui la fuyait l’épouse,

à peine a disparu la neige.

                                                            HARÉ

            Sa ëmbëlsisht qesh toka kur dëbora zgjohet mbi të ! Ditë pas dite, gjumashja e përqafuar, loton e gazmohet. Sapo shkrin bora, zjarri që e kish braktisur rikthehet në vatrën bashkëshortore. 

CONGÉ AU VENT

            A flancs de coteau du village bivouaquent des champs fournis de mimosas. A l’époque de la cueillette, il arrive que, loin de leur endroit, on fasse la rencontre extrêmement odorante d’une fille dont les bras se sont occupés durant la journée aux fragiles branches. Pareille à une lampe dont l’auréole de clarté serait parfum, elle s’en va, le dos tourné au soleil couchant.

            Il serait sacrilège de lui adresser la parole.

            L’espadrille foulant l’herbe, cédez-lui le pas du chemin. Peut-être aurez-vous la chance de distinguer sur ses lèvres la chimère de l’humidité de la Nuit ?

LAMTUMIRË ERËS

Faqe kodrinës së fshatit fushojnë lëndina ku rriten mimoza. Kur vjen koha e mbledhjes së luleve, ndodh që, larg syresh, të lumturohesh nga takimi tejet erëmirë me një vashë, krahët e së cilës, gjithë ditën, kanë  këputur degëzat e brishta. E ngjashme me një dritë me brerore si prej parfumi, largohet ajo, me diellin që i perëndon pas shpine.

Do t’ishte sakrilegj të thyeje heshtjen.

Hapi rrugën o kalimtar që bri saj kalon. Ndofta je fatlum e vëren kimerën e njomështisë së Natës mbi buzët e saj.

                                                            MARTHE

            Marthe que ces vieux murs ne peuvent pas s’approprier, fontaine où se mire ma monarchie solitaire, comment pourrais-je vous oublier puisque je n’ai pas à me souvenir de vous : vous êtes le présent qui s’accumule. Nous nous unirons sans avoir à nous aborder, à nous prévoir comme deux pavots font en amour une anémone géante.

            Je n’entrerai pas dans votre cœur pour limiter sa mémoire. Je ne retiendrai pas votre bouche pour l’empêcher de s’entrouvrir sur le bleu de l’air et la soif de partir. Je veux être pour vous la liberté et le vent de la vie qui passe le seuil de toujours avant que la nuit ne devienne introuvable.

                                                MARTA

Marta, që muret e mi të vjetër nuk mund t’ju robërojnë, burim ku kundrohet monarkia ime vetmitare, si mundem vallë t’ju harroj ndonjëherë, përderisa s’është fare e nevojshme të më kujtoheni : ju jeni e tashmja që përforcohet. Dikur kemi për t’u bashkuar, pa qenë e domosdoshme për t’u takuar, për t’u paraparë, njësoj si dy lulëkuqe që, kur dashurohen, formojnë një anemonë gjigante.

S’kam për të hyrë në zemrën tënde për t’i kufizuar kujtesën. S’kam për ta penguar buzën tënde që t’i çelet kaltërsisë ajrore dhe dëshirës për t’u larguar. Dua të jem liria jote dhe era e jetës që kapërcen pragun e përhershëm, para se nata të bëhet e pakapshme.

                                                ALLÉGEANCE

            Dans les rues de la ville il y a mon amour. Peu importe où il va dans le temps divisé. Il n’est plus mon amour, chacun peut lui parler. Il ne se souvient plus ; qui au juste l’aima ?

            Il cherche son pareil dans le vœu des regards. L’espace qu’il parcourt est ma fidélité. Il dessine l’espoir et léger l’éconduit. Il est prépondérant sans qu’il y prenne part.

            Je vis au fond de lui comme une épave heureuse. A son insu, ma solitude est son trésor. Dans le grand méridien où s’inscrit son essor, ma liberté le creuse.

            Dans les rues de la ville il y a mon amour. Peu importe où il va dans le temps divisé. Il n’est plus mon amour, chacun peut lui parler. Il ne se souvient plus ; qui au juste l’aima et l’éclaire de loin pour qu’il ne tombe pas ?

                                                      PERBETIM

            Endet dashuria ime rrugëve të qytetit. Kurrfarë rëndësie ku shkon ajo për kohën e thërrmuar. S’është më dashuria ime, gjithkush mund t’i flasë. S’i kujtohet më ; cili pikërisht e dashuroi.

            Kërkon të gjejë vetveten në thirrjen e vështrimeve. Hapësira që përshkon është besnikëria ime. Vizaton shpresën dhe me shpërfillje e dëbon. Mbizotëruese pa dashje.

            Jetoj në gjirin e saj si  një rrënojë e lumtur. Vetmia ime, thesari i saj, pa e kuptuar. Në meridianin e madh ku ngjizet hovi i saj, liria ime e thellon. 

            Endet dashuria ime rrugëve të qytetit. Kurrfarë rëndësie ku shkon ajo për kohën e thërrmuar. S’është më dashuria ime, gjithkush mund t’i flasë. S’i kujtohet më ; cili pikërisht e dashuroi dhe i ndriçon rrugën të mos rrëzohet ?

LA MINUTIEUSE

L’inondation s’agrandissait. La campagne rase, les talus, les menus arbres désunis s’enfermaient dans des flaques dont quelques-unes en se joignant devenaient lac. Une alouette au ciel trop gris chantait. Des bulles çà et là brisaient la surface des eaux, à moins que ce ne fût quelque miniscule rongeur ou serpent s’échappant à la nage. La route encore restait intacte. Les abords d’un village se montraient. Résolus et heureux nous avancions. Dans notre errance il faisait beau. Je marchais entre Toi et cette Autre qui était Toi. Dans chacune de mes mains je tenais serré votre sein nu. Des villageois sur le pas de leur porte ou occupés à quelque besogne de planche nous saluaient avec faveur. Mes doigts leur cachaient votre merveille. En eussent-ils été choqués ? L’une de vous s’arrêta pour causer ou pour sourire. Nous continuâmes. J’avais désormais la nature à ma droite et devant moi la route. Un beuf au loin, en son milieu nous précédait. La lyre de ses cornes, il me parut, tremblait. Je t’aimais. Mais je reprochais à celle qui était demeurée en chemin, parmi les habitants des maisons, de se montrer trop familière. Certes, elle ne pouvait figurer parmi nous que ton enfance attardée. Je me rendis à l’évidence. Au village la retiendrait l’école et cette façon qu’ont les communautés aguerries de temporiser avec le danger. Même celui d’inondation. Maintenant nous avions atteint l’orée de très vieux arbres et la solitude des souvenirs. Je voulus m’enquérir de ton nom éternel et chéri que mon âme avait oublié : « Je suis la Minutieuse. » La beauté des eaux profondes nous endormit.       

                                                    

E PERPIKTA

            Përmbytja po përkeqësohej. Arat e sheshta, ledhet, pemë të vogla të veçuara, rrethoheshin nga pellgje disa prej të cilëve krijonin mes tyre liqene. Në qiellin e hirtë dëgjohej kënga e një laureshe. Aty-këtu, mbi hapësirën ujore, pluskonin bulëza, në mos ishte ndonjë brejtës a gjarpër që përpiqej të shpëtonte duke notuar. Rruga mbetej ende e hapur. Po shfaqeshin konturet e një fshati. Me hap të vendosur e të lumturuar po i afroheshim. Sa i bukur ishte ky shtegtim. Ecja mes Teje dhe asaj Tjetrës që ishe Ti. Në secilën prej duarve mbaja shtrënguar gjirin tuaj të zhveshur. Banorët, në prag të derës a duke u marrë me ndonjë meremetim, na përshëndesnin nxehtësisht. Gishtat e mi u fshihnin mrekullinë tuaj. Mos do të çmeriteshin, vallë? Njëra prej jush u ndal t’u fliste e t’u buzëqeshte. Vazhduam rrugën. Tani kisha natyrën në të djathtë dhe rrugën para. Larg para nesh, na printe një dem në mjedisin e vet. Lira e brirëve të tij, pata përshtypjen, kumbonte. Të dashuroja. Veç s’më pëlqente që ajo tjetra, mbetur rrugës, mes banorëve të shtëpive, po tregohej si shumë e përzemërt. Doemos, ajo s’mund të mishëronte mes nesh veçse fëmijërinë tënde të vonuar. M’u qartësua gjithçka. Atë do ta kaplonin në fshat shkolla dhe ajo mënyra që kanë bashkësitë e mësuara me të keqen. Qoftë dhe me atë të përmbytjes. Kishim mbërritur tashmë në kufirin e pemëve të moçme dhe të vetmisë së kujtimeve. Kërkova të mësoj emrin tënd të përjetshëm e të shtrenjtë për mua që shpirti im e kish harruar: “Jam e Përpikta”. Bukuria e ujrave të thellë na përgjumi.

POUR QU’UNE FORÊT…

Pour qu’une forêt soit superbe

Il lui faut l’âge et l’infini.

Ne mourez pas trop vite, amis

Du casse-croute sous la grêle.

Sapins qui couchez dans nos lits,

Éternisez nos pas sur l’herbe.

                                  NËSE PYLLI…

                        Që pylli të jetë madhështor

                        I duhen mosha dhe pafundësia.

                        Mos vdisni kaq herët, miqtë e mi

                        Të kafshatës së ndarë në kohë të këqija.

                        Ju bredha që ndani shtratin me ne

                        Hapat tanë mbi bar përjetësoni.

                                    DANS LA MARCHE

                                                                   A Gorges Blin.

Ces incessantes et phosphorescentes traînées de la mort sur soi que nous lisons dans les yeux de ceux qui nous aiment, sans désirer les leur dissimuler.

Faut-il distinguer entre une mort hideuse et une mort préparée de la main des génies ? Entre une mort à visage de bête et une mort à visage de mort ?

                                                *

Nous ne pouvons vivre que dans l’entrouvert, exactement sur la ligne hermétique de partage de l’ombre et de la lumière. Mais nous sommes irresistiblement jetés en avant. Toute notre personne prête aide et vertige à cette poussée.

                                                *

La poésie est à la fois parole et provocation silencieuse, désespérée de notre être-exigeant pour la venue d’une réalité qui sera sans concurrente. Imputrescible celle-là. Impérissable, non ; car elle court les dangers de tous. Mais la seule qui visiblement triomphe de la mort matérielle. Telle est la Beauté, la Beauté hauturière, apparue dès les premiers temps de notre cœur, tantôt dérisoirement conscient, tantôt lumineusement averti.

Ce qui gonfle ma sympathie, ce que j’aime, me cause bientôt presque autant de souffrance que ce dont je me détourne, en résistant, dans le mystère de mon cœur : apprêts voilés d’une larme.

La seule signature au bas de la vie blanche, c’est la poésie qui la dessine. Et toujours entr notre cœur éclaté et la cascade apparue.

Pour l’aurore, la disgrâce c’est le jour qui va venir ; pour le crépuscule c’est la nuit qui engloutit. Il se trouva jadis des gens d’aurore. A cette heure de tombée, peut-être, nous voici. Mais pourquoi huppés comme des alouettes ?

                                                 RRUGËTIM

                                                                                    Georges Blin-it          

Ato hije të parreshtura dhe fosforeshente të vdekjes tek vetja që dallojmë në vështrimin e të dashurve tanë, pa u përpjekur t’ua fshehim.

            Mos duhet bërë dallimi mes një vdekjeje të shëmtuar dhe asaj të përgatitur nga duar gjenish ? Mes një vdekjeje me fytyrë kafshërore dhe një vdekjeje me pamje mortore ?

                                                            *

            Ne s’mund të jetojmë veçse tek e nëpërshfaqura, saktësisht në vijën ndarëse të pazbërthyeshme mes errësirës dhe dritës. Mirëpo ne pashmangërisht ecim përpara. Krejt vetja jonë i jep krah e trallisje kësaj shtytjeje.

                                                            *

            Poezia është njëherazi ligjërim dhe provokim i heshtur, i dëshpëruar i qenies sonë, e cila kërkon ardhjen e një realiteti pa konkurent. I cili ka për të qenë i pakalbëzueshëm. Jo i pavdirë ; ngase edhe ai rrezikohet si gjithçka. Veçse i vetmi që ngadhnjen dukshëm mbi vdekjen trupore. E tillë është Bukuria, Bukuria krenare, e shfaqur që në krye të herës në zemrën tonë, herë papërfillshëm e ndërgjegjësuar, e herë lumturisht e ndriçuar. 

            Ajo çka e zmadhon simpatinë time, ajo çka dua, më shkakton herët thuajse po aq lëndim sa dhe ajo nga e cila ndahem, duke iu kundërvënë, në fshehtësinë e zemrës sime : shtirje fshehur pas një loti.

            Ajo që hedh të vetmin nënshkrim në fund të një jete të bardhë është poezia. Dhe përherë mes zemrës sonë të copëtuar dhe ujëvarës së shfaqur.

            Për agimin, shfronësimi është dita që lind ; për muzgun është nata gllabëritëse. Dikur kishte njërëz të agimit. Në këtë kohë rënieje, ja ku jemi, ndofta. Po përse vallë me pupëz laureshash ? 

LE MARTINET

Martinet aux ailes trop larges, qui vire et crie sa joie autour de la maison. Tel est le cœur.

Il dessèche le tonnerre. Il sème dans le ciel serein. S’il touche au sol, il se déchire.

Sa repartie est l’hirondelle. Il déteste la familière. Que vaut dentelle de la tour ?

Sa pause est au creux le plus sombre. Nul n’est plus à l’étroit que lui.

L’été de la longue clarté, il filera dans les ténèbres, par les persiennes de minuit.

Il n’est d’yeux pour le tenir. Il crie, c’est toute sa présence. U mince fusil va l’abattre. Tel est le cœur.

DEJKA

Dejkë krahëgjerë që derdh e klith harenë e saj rreth e qark shtëpisë. E tillë është zemra.

          Ajo e than rrufenë. Mbjell në kaltërsinë qiellore. Po preku tokën, do të thërrmohet.

          Shemra e saj është dallëndyshja. E përbuz shtëpiaken . Pa ndonjë vlerë, dantella rrethore.

          Skutën e errët ka për ndalesë. Më ngushtë mbi tokë askush tjetër.

          Verës ditëgjatë , mes grilave të mesnatës, në terr do të zhytet.

          Asnjë vështrim s’e mbërthen dot. Klithma e saj, prani e vetme. Një pushkë e hollë ka për ta vrarë. E tillë është zemra.

ÉVADÉ D’ARCHPEL

Orion,

Pigmenté d’infini et de soif terrestre,

N’épointant plus sa flèche à la faucille ancienne,

Les traits noircis par le fer calciné,

Le pied toujours prompt à éviter la faille,

Se plut avec nous

Et resta.

Chuchotement parmi les étoiles.

                        ARRATISUR PREJ ARKIPELAGUT

Orioni,

Shenjuar pafundësie dhe dëshire tokësore,

Pa mundur të përdorë më në harkun e dikurshëm shigjetën,

Zhuritur prej shkrumbimit të hekurit,

Këmbëlehtë si përherë për të shmangur thepisjen,

U ndje mirë mes nesh

Dhe qëndroi.

Pëshpërimë mes yjesh.

ÉLOQUENCE D’ORION

            Tu te ronges d’appartenir à un puple mangeur de chevaux, esprit et estomac mitoyens. Son bruit se perd dans les avoines rouges de l’événement dépouillé de son grain de pointe. Il te fut prêté de dire une fois à la belle, à la sourcilleuse distance les chants matinaux de la rébellion. Métal rallumé sans cesse de ton chagrin, ils me parvenaient humides d’inclémence et d’amour.

            Et à présent si tu avais pouvoir de dire l’aromate de ton monde profond, tu rappellerais l’armoise. Appel au signe vaut défi. Tu t’établirais dans ta page, sur les bords d’un ruisseau, comme l’ambre gris sur le varech échoué ; puis, la nuit montée, tu t’éloignerais des habitants insatisfaits, pour un oubli servant d’étoile. Tu n’entendrais plus geindre tes souliers entrouverts.

                                                GOJETARIA E ORIONIT

            Brengosesh se i përket një specieje kalëngrënëse, me mendje e stomak mesorë. Jehona i shuhet në tërshërën e kuqe të ndodhive pa farë cilësore. Dikur t’u dha mundësia t’i këndoje bukurisë, në largësi të përpiktë, këngët mëngjesore të rebelimit. Metal vazhdimisht i rindezur i brengës tënde, vinin ato deri tek unë ende të fërgëlluese prej ashpërsisë dhe dashurisë.

            Ndërsa tani, nëse do të kishe zotësinë të shprehje erëzën e strukur thellë vetes, do të përndillje artemisën*. T’u drejtohesh shenjave do të thotë të sfidosh. Do zije vend në faqen tënde, buzë një përroi, njësoj si qelibari i hirtë mbërthyer pas leshterikut ; pastaj, si të bjerë nata, ke për t’u larguar nga banorët e pakënaqur, për një harresë që vlen si yll. S’ke për të dëgjuar më ankimin e këpucëve të tua gojëhapura.

* Lulja emblematike e hyjneshës pagane Artemisa

TOUTE VIE…

Toute vie qui doit poindre

achève un blessé.

Voici l’arme,

rien,

vous, moi, réversiblement

ce livre,

et l’énigme

qu’à votre tour vous deviendrez

dans le caprice amer des sables.

ÇDO JETĖ…

Çdo jetë sa del në dritë

vret një të plagosur.

Ja arma,

asgjë,

ju, unë, rikthyeshëm

ky libër,

dhe enigma

që një ditë dhe ju do jeni

në trillin e trishtë të rërës.

Përktheu: Ilia Lëngu

---